AA
Hiroshima, Tsjernobyl, Fukushima, encore mon amour?

Nu het nucleaire drama in Fukushima onlangs officieel tot ramp is uitgeroepen, kan het Grote Vergeten beginnen. Zo ging het immers ook met de vorige nucleaire ramp in Tsjernobyl die exact 25 jaar geleden plaatsvond, amper één generatie geleden. In en rond die 'gesmolten centrale' ging letterlijk zand over resten plutonium.

Het nucleaire drama in Fukushima, als direct gevolg van de aardbeving, menselijk falen en de falende (on)veiligheidscultuur van het energiebedrijf Tepco werd op 12 april 2011 officieel op gelijke voet geplaatst met dat andere nucleaire drama dat op 26 april 1986 plaatsvond in Tsjernobyl. Het Japanse nucleaire veiligheidsagentschap (Nisa) plaatste Fukushima op het meest ernstige niveau: schaal 7 omwille van de hoge stralingsniveaus in de lucht en het (zee)water.

Schaal 7 betekent volgens het Internationaal Atoomagentschap een grote uitstoot van radioactieve straling met een wijdverspreide impact voor volksgezondheid en milieu. De jaarlijks maximaal toegestane dosis binnen een straal van zeker 50 kilometer rond de centrale is nu al bereikt. De zaak is dus niet onder controle, want het koelen van de splijtstoffen lukt onvoldoende. China en Korea verzetten zich tegen het lozen van radioactief afvalwater in zee. En dus heeft Tepco een bijkomend probleem met het opslaan van tienduizenden kubieke meter hoogradioactief water.

Hiroshima mon amour

De nucleaire lobby en hun politieke slippendragers vertelden ons dat dit soort ernstige nucleaire rampen maar eens in de 10.000 jaar voorkomen. Wellicht moeten we dat cijfer delen door 400 - ongeveer het aantal centrales wereldwijd (442) - want dan kom je op 25 jaar. Dat klopt dan als een bus. Want Fukushima vindt een kwarteeuw plaats na Tsjernobyl.

Ik moest denken aan de film " Hiroshima mon amour ", van regisseur Alain Resnais. Een rode draad in de dialoog tussen twee geliefden is het geheugen en het vergeten. De effecten van de bom op Hiroshima op 6 augustus 1945, zoals sommige slachtoffers waarvan alleen zwarte schaduw restte, fungeren als een metafoor voor het vergeten en de anonimiteit van slachtoffers. Hiroshima, Tsjernobyl, Fukushima, encore mon amour? Hoeveel drama's hebben we collectief eigenlijk nodig om te besluiten dat kernenergie een te dure, onnodige, eindige en bovendien onverantwoord risicovolle bron van energie is? Of is het vermogen tot vergeten van de mens toch elke keer sterker?

Dure nucleaire renaissance

De nucleaire sector vecht voor het overleven via de luchtspiegeling van de zogenaamde nucleaire renaissance, die een decennium geleden sterk aangemoedigd werd door drie machtige heren met de B van Bedrieger: Blair, Bush en Berlusconi. Zij stimuleerden de nucleaire heropleving. Dat gebeurde dus niet: het aantal bestellingen van nieuwe kerncentrales ligt al dertig jaar zeer laag. De recente toename komt vooral van China, Zuid-Korea en Rusland. Kernenergie bestaat al ruim vijftig jaar. Normaal wordt een techniek goedkoper, quod non dus. Het afgelopen decennium is de constructiekost van nieuwe kerncentrales verhoogd met factor vijf en de prijzen blijven stijgen.

De kosten voor de in aanbouw zijnde nieuwe Finse kerncentrale Olkiluoto blijft maar stijgen. Begin 2010 waren die al gestegen van de oorspronkelijk geraamde 3 milard euro naar meer dan 5,4 miljard euro: bijna 90 procent duurder dan voorzien. En dan staan de beschermende muren er nog niet. De bouw van deze Finse kerncentrale heeft bovendien al vier jaar vertraging opgelopen.

De nucleaire industrie is er niet in geslaagd om de wereldwijde continue daling in kernenergie te stoppen. Dit is ook de belangrijkste conclusie uit een rapport dat afgelopen week door de Groenen in het Europees Parlement werd voorgesteld. De nucleaire opleving is een mythe. De nucleaire industrie weet dat ze nog maar tien jaar heeft. Dan is kernenergie door energie uit wind, zon en biomassa uit de markt gedrukt.

Alternatieve stroomproductie

Een onderzoeksrapport van REN21, het Renewable Energy Policy Network for the 21st Century, toont aan dat er in 2010 meer duurzame energie is opgewekt dan dat er energie uit kerncentrales kwam. Al vier jaar achter elkaar daalt het aandeel kernenergie in de wereldwijde stroomproductie. Het aantal werkende kernreactors neemt in de komende jaren alleen maar af. Die daling is het directe gevolg van verouderde kerncentrales. De gemiddelde leeftijd van alle werkende kerncentrales in de wereld is 26 jaar. Het is daarbij goed te weten dat in Duitsland recentelijk alle kerncentrales ouder dan 30 jaar gesloten zijn.

Het klopt dat nieuwe, innovatieve, duurzame energiebronnen kostenmatig nu niet kunnen concurreren met atoomenergie uit bestaande, boekhoudkundig afgeschreven kerncentrales. Maar ze winnen het wel als ze moeten concurreren met nieuwe (nog te bouwen) kerncentrales. Terwijl windmolens alleen maar goedkoper en efficiënter worden, hebben nieuwe kerncentrales te kampen met langdurige vertragingen en enorme kostenoverschrijdingen. E kerncentrale in Finland bewijst dat overduidelijk.

Ontmanteling

En zoals bekend worden de kosten van toekomstige ontmanteling, de berging van nucleair afval en de potentiële kosten van schade door nucleaire ongevallen niet eens meegerekend in de bedrijfsvoeringen. Om dan nog maar te zwijgen van de reële verzekeringskost die nooit ernstig wordt doorgerekend.

De kosten van ontmanteling en van het beheer van de bestraalde splijtstof van de kerncentrales van Electrabel worden doorgerekend aan de consumenten. Daarvoor legt Electrabel jaarlijks provisies aan. Sinds enkele jaren zijn zijn die ontmantelingsprovisies ondergebracht bij Synatom, een Electrabel-dochter, Synatom. De totale kost van de ontmanteling van de 7 Belgische kerncentrales wordt geraamd op 2,3 miljard euro. Wat gebeurt er als Electrabel voor die ontmanteling onvoldoende fondsen heeft? Gaan klagen in Parijs zal dan niet helpen.
Consultant Steve Thomas is de auteur van de studie "The Economics of Nuclear Power: An Update".De studie toont overduidelijk aan dat kernenergie in een vrije markt economie regelrechte waanzin is.

Chernobyl Forever

Maar afgezien van alle rationele en economische argumenten is en blijft dat van de risico's voor vele generaties toch het belangrijkste. Het lijden van gewone burgers in Oekraïne, Wit-Rusland en elders mag nooit vergeten worden. En toch wordt dat door de nucleaire lobby geminimaliseerd. Daarom is de zeer indrukwekkende en beklijvende documentaire Chernobyl Forever , van de Belgische regisseur Alain de Halleux, zo belangrijk. De documentaire die op 26 april 2011 op Arte te zien zal zijn en op 4 mei 2011als Belgische première in het Europees Parlement gelanceerd wordt, laat zien dat de ramp van Tsjernobyl allesbehalve is opgelost.

De Halleux laat dat zien aan de hand van getuigenissen van hoofdrolspelers in en rond de centrale van Tsjernobyl én via jongeren die zich nu bewust worden van wat er gebeurde toen zij werden geboren. De beschermende sarcofaag is verouderd en een internationaal consortium wil er een nieuwe sarcofaag overheen plaatsen. Dat kost 1,5 miljard dollar en er is slechts 850 miljoen dollar voorhanden. Japan was de grootste donor, maar dat land heeft sinds enkel weken andere katten te geselen. Het onderhouden van de sarcofaag zal jaarlijks tientallen miljoenen dollar kosten, maar Oekraïne bouwt momenteel liever voetbalstadions.

Dure dekmantel

De internationale gemeenschap legde midden april 2011 op de donorconferentie in Kiev voor Tsjernobyl een slordige 575 miljoen euro op tafel, waarvan 110 miljoen nieuw Europees geld. Het is op zich goed dat de internationale gemeenschap betrokken blijft. Maar we moeten kritisch blijven en er voor zorgen dat dit geen uiterst kostbare en tegelijk gevaarlijke dekmantel wordt. Bovendien rijzen er vragen over wie hier wat aan verdient en wie de burgerslachtoffers helpt.

Het valt ook op dat de Franse premier François Fillon co-voorzitter is van de conferentie in Kiev. Frankrijk was ook het eerste land dat Japan bezocht en doet er alles aan om succesvolle nucleaire diplomatie te bedrijven. Die nieuwe sarcofaag is een enorm gevaarte van ruim 100 meter hoog en 20.000 ton zwaar. De bouw ervan zal voornamelijk het Franse bedrijfsleven ten goede komen want het zijn vooral Franse bedrijven als Bouygues en Vinci die in 2007 de publieke aanbesteding ervan binnenhaalden. Het risico bestaat dat de 1,5 miljard euro voor de sarcofaag, maatregelen voor andere zaken in de weg staat: voor steun aan slachtoffers, via de financiering van overbelaste ziekenhuizen of het steunen van onafhankelijke wetenschappers zoals Yury Bandajevski, die een onderzoekscentrum wil opstarten, is financiering heel wat lastiger.

Onlangs sprak ik Pavlo Khazan, voorzitter van de Oekraïense groenen. Na 25 jaar weten we wat een nucleair accident echt betekent. De nationale commissie voor stralingsbescherming van Oekraïne schat het aantal dodelijke slachtoffers op zeker 500.000. Miljoenen mensen werden geraakt en honderdduizenden konden nooit naar hun huizen en akkers terugkeren. Tweeduizend dorpen rond Tsjernobyl zijn radioactief besmet en drie miljoen vierkante kilometer zijn besmet. Miljoenen kinderen hebben speciale medische zorg nodig en de gemiddelde levensverwachting blijft dalen. Chernobyl Forever toont hoe nu al de derde generatie 'supervisors' in de centrales van Tsjernobyl werken: grootvader, zoon en kleinzoon. De laatste als ware held, met een stralende toekomst.

Bart Staes

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?