Regels tegen voedselspeculatie uitermate slap

• 2017-02-15
• Voeding & landbouw Sociaal beleid Geldzaken & handel Europa in de wereld

Van alle vormen van speculatie op financiële markten is die met voedsel de meest schadelijke en schandalige. En alleen de Europese Unie kan hier als groot economisch echt iets aan doen. Helaas liet het Europees parlement ook dat vandaag na, stelt Europees parlementslid Bart Staes (Groen).

In 2014 nam de Europese Unie maatregelen tegen de speculatie met grondstoffen via de zogenaamde Markets In Financial Instruments Directive (MiFID). Deze speculatie met voedsel droeg er toe bij dat miljoenen mensen in ontwikkelingslanden in de afgelopen jaren in de armoede belandden.

Vandaag stemde het Europees Parlement over de technische uitwerking van de MiFID-wetgeving uit 2014, die een limiet stelt aan de posities die beleggers kunnen innemen bij de handel in grondstoffen. Deze door de Europese Commissie uitgewerkte regels zijn echter zo slap geworden, dat ze nauwelijks effect zullen hebben. De Groenen dienden daarom een bezwaar in. Dat vond helaas geen meerderheid  in de plenaire stemming.

In 2011 werd op 40 procent van het aardoppervlak ruimschoots voldoende voedsel geproduceerd om twee maal de wereldbevolking te voeden. Toch stijgt  het aantal chronisch hongerenden. Van de ruim één miljard mensen die honger lijden is overigens de helft boer. Er is dus sprake van een vreemde paradox: enorme productievolumes in de landbouw én stijgende voedselprijzen, maar steeds meer boeren zowel in arme als rijke landen die het hoofd moeilijk boven water kunnen houden. De jongste maanden bereiken de voedselprijzen weer record na record. Toch zijn het niet de landbouwers die er rijker van worden.

De verschillende oorzaken hiervoor zijn complex. Sinds het uitbreken van de financiële crisis in 2007-2008, wordt steeds duidelijker dat speculatie met grondstoffen, ook die welke dienen voor de voedselproductie, een belangrijke rol speelt bij de stijgende voedselprijzen. Niet boeren, maar traders bij financiële instellingen worden er beter van.

Staes: “Wereldwijd besteden veel mensen maar liefst driekwart van hun inkomen aan voedsel. Sterke fluctuaties in voedselprijzen zijn dus letterlijk dodelijk voor veel mensen. Zonder scherpe regels kunnen speculanten op de grondstoffenbeurzen hen in de armoede drukken. Het is onacceptabel dat de Europese Commissie in december 2016 met slappe regels kwam om de zogenaamde Markets in Financial instruments directive (MiFID) concreet te implementeren.”

De Commissie erkende immers zelf dat er de afgelopen jaren ongekende prijsschommelingen op alle belangrijke grondstoffenmarkten waren en dat die hebben geleid tot sociale onrust en armoede. Toch stelt het nu regels voor die veel minder streng zijn dan bijvoorbeeld in de Verenigde Staten.

Staes: “Ik kan me niet vinden in de aanpak waarbij men doet alsof prijsvolatiliteit in landbouwmarkten onvermijdelijk lijkt. Natuurlijk zijn weersomstandigheden en wisselende oogsten verantwoordelijk voor prijsschommelingen. Maar we zouden beter de markten reguleren om het risico op zware verliezen te beperken. We zouden bijvoorbeeld speculatie op voedsel gewoon kunnen verbieden. Of proberen om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen en minder overschotten produceren. De huidige agressieve exportstrategie van de Europese landbouwsector en de extreme afhankelijkheid van markten buiten de Unie, creëren de gekende problemen. De fruitsector, groentensector, maar ook zuivel en varkensvlees vinden geen markt - deels door de Russische boycot - of zien hun prijzen kelderen. Dit als een ‘natuurfenomeen’ omschrijven is larie.”

In 2014 publiceerde Staes nog een opiniestuk met toenmalig Boerenbond-voorzitter Piet Vantemsche, in een zeldzaam voorbeeld van eensgezindheid.