Hongarije: afbouw van de democratie en de rechtsstaat

• 2013-04-17
• Democratie & mensenrechten

De Europese instellingen zijn het er over eens dat de recente politieke ontwikkelingen in Hongarije zeer onrustwekkend zijn. Dat bleek op 17 april 2013 in het Europees Parlement waar in aanwezigheid van afgevaardigden van de Europese Commissie en de Raad een debat werd gevoerd over de situatie in Hongarije. "Of het nu in Europese verdragen staat of niet, het probleem is dat de Hongaarse autoriteiten zich hier geen bal van aantrekken. Daarom moet Europa meer proactief optreden,' aldus Europees parlementslid Bart Staes (Groen). "Ook is het zaak dat de christendemocratische EVP-fractie eens klare wijn schenkt en laat zien waar ze staat met betrekking tot Fidesz : is de EVP voor een meer democratisch Europa of een meer autocratisch Europa?"

Het Hongaars parlement keurde recent een reeks grondwetswijzigingen goed die de onafhankelijkheid van het grondwettelijk hof en de rechten van minderheden sterk ondermijnen. Ook de persvrijheid wordt ermee aan banden gelegd. Vanuit burgerrechtenbewegingen, oppositiepartijen en de Hongaarse bevolking is luide kritiek te horen. De Groene fractie in het Europees Parlement sluit zich bij deze kritiek aan en verwerpt de hervormingen met klem.

Staes: "Omdat Fidesz, de partij van minister-president Orbán, de vereiste meerderheid heeft in het Hongaars parlement, kan Orbán zeer gemakkelijk elke wet door de strot van het parlement duwen, dus ook deze nieuwe grondwetswijziging. Oorspronkelijk was de Europese Commissie zeer blij met deze absolute meerderheid, omdat men geloofde dat het stabiliteit zou brengen. De huidige situatie toont duidelijk aan dat het ook zeer destructief kan werken."

Enkele concrete voorbeelden van de grondwetshervorming tonen glashelder aan dat wat er nu concreet gebeurt, niet in overeenstemming is met de Europese beginselwaarden en verdragen. Zo mag het constitutioneel hof niet meer refereren naar uitspraken die gedaan werden voor 2012, waardoor precedenten en jurisprudentie zo goed als betekenisloos worden. Daarnaast wordt de macht van het constitutioneel hof ook flink beknot omdat het niet langer wetgeving en amendementen mag beoordelen op inhoud, maar enkel op formele, procedurele aspecten.

In de grondwetswijziging is ook de definitie van een familie als een “huwelijk tussen een man en een vrouw” opgenomen, wat alle andere vormen van partnerschap expliciet uitsluit. En de persvrijheid wordt beperkt doordat boodschappen van politieke partijen enkel nog door staatsmedia mogen worden uitgezonden.

Globaal komt het erop neer dat de macht van de regerende partij, en dus eigenlijk van minister-president Orbán, sterk vergroot wordt. Dit gaat ten koste van democratische principes zoals controle op de uitvoerende macht en persvrijheid.

Staes: "Al deze hervormingen wijzen sterk op het ontstaan van een autoritair systeem in Hongarije, waarin rechten niet meer verzekerd zijn en de grondwet langzaam ontbonden wordt. "

De nieuwe hervormingen komen er op het moment dat het Europees Parlement bezig is de conclusies te formuleren van haar beoordeling over reeds eerder doorgevoerde controversiële hervormingen in Hongarije. Het lijkt erop dat minister-president Orbán nog geen lessen getrokken heeft uit het verleden, en zijn antidemocratische koers blijft varen.

De Commissie kondigde tijdens het debat in het Europees Parlement aan te zullen wachten op deze conclusies, die half juni verwacht worden, om eventuele maatregelen te nemen. Ondertussen voert de Commissie wel intens overleg met Orbán en wordt een inbreukprocedure overwogen.

Staes roept de Europese Commissie en de Europese lidstaten op om "na twee jaar debatteren, meer proactief op te treden wanneer de persvrijheid of de rechten van bepaalde culturele of sociale groepen in gevaar komen, zoals nu gebeurt in Hongarije waar men van de democratie aan het wegglijden is. Men praat hier al twee jaar over, maar nu is het hoog tijd om meer doortastende maatregelen te nemen! Ook is het zaak dat de christendemocratische EVP-fractie eens klare wijn schenkt en laat zien waar ze staat: een meer democratisch Europa of een meer autocratisch Europa."

Artikel 7 van het EU-verdrag voorziet wel in mogelijke waarschuwingen en sancties voor lidstaten die de Europese waarden ernstig schenden, maar dit artikel toepassen is eerder een 'nucleaire optie'. Eigen aan een 'nucleaire optie' is dat het in principe nooit zal worden toegepast en dus haar waarde volledig verliest. Andere meer flexibele en effectieve instrumenten op Europees niveau zijn hard nodig, om situaties zoals in Hongarije op een adequate manier te kunnen aanpakken en ze in de toekomst te voorkomen.