Cruciale EU-agentschappen voor veiligheid en volksgezondheid gaan niet goed om met belangenconflicten

• 2012-10-10
• Democratie & mensenrechten Gezondheid & consumenten

Ten minste vier geselecteerde EU-agentschappen op gebied van veiligheid en volksgezondheid, gaan niet adequaat om met gevallen van belangenvermenging. Dat stelt de Europese Rekenkamer in een vandaag verschenen rapport. In 2011 verzocht het Europees Parlement de Rekenkamer om “een alomvattende analyse te maken van de manier waarop de agentschappen omgaan met situaties waarin er sprake is van een mogelijk belangenconflict. "Er deden zich veel van dat soort gevallen voor, hetgeen de geloofwaardigheid van die agentschappen ernstig heeft aangetast, terwijl we juist onafhankelijke Europese toezichthouders nodig hebben," aldus Europees parlementslid Bart Staes (Groen).

De Europese Rekenkamer begon vorig jaar onder druk van het Europees Parlement, maatschappelijke organisaties en media, met een audit naar hoe er werd omgegaan met potentiële belangenconflicten bij het Europees Agentschap voor de veiligheid van de luchtvaart (EASA), het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) en het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). Staes: "Het zijn, zoals de Rekenkamer stelt, alle vier agentschappen die uiterst belangrijke beslissingen nemen over de veiligheid en gezondheid van consumenten. En de Europese Rekenkamer heeft geconcludeerd dat " geen van de gecontroleerde agentschappen adequaat omgaat met belangenconflicten ". Of nog: " In de eigen procedures en beleidslijnen van de agentschappen en de tenuitvoerlegging daarvan werd een aantal min of meer ernstige tekortkomingen aangetroffen "."

Igors Ludboržs, die als lid van de Rekenkamer verantwoordelijk was voor dit verslag, zei bij de presentatie dat het ging om de geloofwaardigheid van Europese instellingen die het publieke belang van 500 miljoen burgers moeten dienen: "De EU is in crisis, niet alleen in economische zin, maar er is ook een vertrouwenscrisis. Het is dan beter om open en duidelijk te zijn en problemen te erkennen, om te erkennen dat er fouten werken gemaakt en dat de eigen standaard niet werd nageleefd alsook de wil om het beter te doen."

Met name EFSA was en is een bron van zorg, aldus Staes: "Omwille van problemen rond belangenvermenging, weigerde het Europees Parlement op 10 mei om kwijting te verlenen aan drie Europese agentschappen: de Europese Voedselveiligheid Autoriteit (EFSA), het Europees Medicijn Agentschap (EMA) en het Europees Milieu Agentschap (EEA). Pas op 9 mei, dus daags voor de stemming, nam de voorzitter van de raad van bestuur, Diána Bánáti, ontslag, na hevige politieke druk van het Europees Parlement, onder aanvoering van de Groenen. Reeds in september 2010 vroeg de Europese groene fractie het ontslag van Bánáti wegens vérgaande belangenverstrengeling. Bánáti had verzwegen dat zij ook lid was van de raad van bestuur van het 'International Life Science Institute', een machtige lobby-organisatie voor 400 multinationals uit de voedsel- en agro-industrie, zoals Monsanto, Syngenta, Dupont, Nestlé en Kraft. Daar ging ze daags nadien dan ook vrolijk aan de slag, zonder enige cooling off periode in acht te nemen."

Staes: "Agentschappen als EFSA en EMA, geven zwaarwegende adviezen aan zowel Europese Commissie als aan de lidstaten, over het wel of niet toelaten op de markt van goederen en producten die een directe impact hebben op de volksgezondheid en voedselveiligheid. Het is dus cruciaal dat deze agentschappen in volstrekte onafhankelijkheid kunnen werken. Zelfs de schijn van belangenvermenging is nefast."

Staes: "Gezien het belang en de gevoeligheid van het werk van dit soort agentschappen - toelating van medicijnen en voedsel op de Europese markt - moeten de banden tussen industriële vertegenwoordigers en Europese agentschappen formeel worden doorgeknipt. Dat is niet alleen in het belang van 500 miljoen Europese burgers, maar ook in de geloofwaardigheid van deze agentschappen. EFSA werkt met duizenden externe experts en geeft adviezen aan de Europese autoriteiten puur op basis van wetenschappelijk onderzoek dat wordt gedaan door een bedrijf als Monsanto en dat dus zowel rechter als partij is."

Staes neemt de aanbeveling van de Europese Rekenkamer ter harte dat de instellingen van de EU, verdere speciale Europese regels moet opstellen voor de omgang met belangenconflicten, en dat op basis van de bestaande richtlijnen van de OESO.