Geloofwaardigheid Kimberley-proces - parlementaire vraag E-12010/2011

• 2012-02-07
• Ontwikkelings samenwerking Geldzaken & handel

De Britse gespecialiseerde NGO Global Witness (GW) kondigde op 5 december jl. officieel aan dat zij uit het Kimberley-proces (KP) stapt, de internationale diamantcertificering opgericht in januari 2003 om de handel in 'bloeddiamanten' aan banden te leggen. Hoewel dit geen verrassing vormt, bevestigt de stap wel de trend dat het KP in toenemende mate met een geloofwaardigheidsprobleem zit. Zoals bekend weigerden de NGO-partners in KP om nog deel te nemen aan de jaarlijkse plenaire vergaderingen, een boycot die voor het eerst plaatsvond tijdens de laatste vergadering in de Congolese hoofdstad Kinshasa van eind oktober en begin november 2011. Zoals de EC bekend, is de kracht van het KP altijd geweest dat het een driepartijenorganisatie was, waarbij naast de regeringen van de 75 belangrijkste diamantproducerende, verwerkende en verhandelende landen ook de internationale diamantsector en NGO's betrokken zijn. Als één van de drie partijen zich terugtrekt en GW als medevormgever van het KP zelfs helemaal, dan wankelt de hele KP-constructie. GW gebruikt als argument dat "diverse betrokken regeringen en de internationale diamanthandel weigeren om het KP te laten evolueren en de duidelijke verbanden aan te tonen tussen de exploitatie van diamanten, geweld en autoritaire regimes, waardoor het Kimberley-proces eigenlijk al verouderd en compleet achterhaald is". Welk oordeel geeft de Commissie aan het vertrek van het maatschappelijk middenveld uit het KP-overleg? Is de Commissie het eens dat het ontbreken van een van de drie partners van het KP het fundament onder de geloofwaardigheid van het KP ondermijnt? Wat vindt de Commissie van de algemene kritiek van GW op het functioneren van het KP? Wat vindt de Commissie van het feit dat consumenten, ondanks het bijna tienjarig bestaan van het Kimberley Process Certification Scheme (KPCS), de meeste kopers van diamanten nog altijd niet zeker weten waar hun steentjes vandaan komen, en al evenmin of er bij hun exploitatie gewapend geweld, ernstig misbruik of mensenrechten¬schendingen hebben plaatsgevonden? Welke initiatieven zal de Commissie nemen om het integer en correct functioneren van het KP te garanderen en daarmee de continuïteit? Antwerpen is een belangrijke schakel in de wereldwijde diamanthandel. De sector heeft zich vroeger uitgesproken tegen bloeddiamant, maar uit recente schandalen rond fraude, belastingontduiking en witwaspraktijken bleek andermaal dat transparantie in de sector problematisch blijft. Wat is de analyse van de Commissie over de invloed die het KP op deze situatie heeft gehad?

ANTWOORD VAN DE HOGE VERTEGENWOORDIGER/VICE-VOORZITTER ASHTON (op 7 februari 2012)

De Commissie betreurt de beslissing van Global Witness (GW) om uit het Kimberley-proces (KP) te stappen. De beslissing van GW betekent echter niet dat het maatschappelijk middenveld zich uit het KP terugtrekt; integendeel, de coalitie van het maatschappelijk middenveld binnen het KP, die uit twaalf ngo's bestaat zonder GW, publiceerde onlangs een verklaring waarin de niet-aflatende betrokkenheid bij het proces wordt bevestigd, maar waarin tegelijk wordt opgeroepen tot "wezenlijke en toereikende hervormingen" van dat proces. De coalitie bevestigde in het bijzonder dat zij aan de slag zou gaan met het tijdens de plenaire vergadering in Kinshasa bereikte besluit met betrekking tot de Marange-regio in Zimbabwe om de best mogelijke uitkomst te garanderen.
Hoewel het vertrek van Global Witness teleurstellend is, juicht de Commissie dan ook de beslissing van de coalitie als geheel toe om haar betrokkenheid bij het KP voort te zetten en kijkt zij ernaar uit om samen te werken met het maatschappelijk middenveld, met de VS als nieuwe voorzitter en met andere deelnemers om het toepassingsgebied en het functioneren van het KP tijdens de komende maanden kritisch te beoordelen; de deelnemers hebben namelijk tijdens de plenaire vergadering in Kinshasa besloten om een dergelijke kritische beoordeling op te starten.

De Commissie erkent de cruciale rol van het maatschappelijk middenveld in het Kimberley-proces, zoals onlangs in het bijzonder bleek uit het tijdens de plenaire vergadering van het KP in Kinshasa bereikte besluit met betrekking tot de toepassing van het KP in Marange, waarin sprake is van een expliciete rol voor het maatschappelijk middenveld wat betreft KP-toezicht op de naleving van de gedragsregels in de Marange-regio. Dit aspect stond centraal in het EU-voorstel dat tot het Kinshasa-besluit heeft geleid.

Het KP is sinds de oprichting in 2002 een vernieuwend en doeltreffend instrument gebleken om de handel in bloeddiamanten zeer aanzienlijk te verminderen. Volgens schattingen vertegenwoordigen bloeddiamanten nu minder dan 1% van de wereldhandel in ruwe diamanten, in vergelijking met 15% in de jaren 1990, en het KP telt nu al 50 leden die 76 landen vertegenwoordigen (waarbij de EU als één deelnemer 27 landen vertegenwoordigt). Dankzij het KP is de handel in ruwe diamanten ook doorzichtiger geworden.

Tegelijkertijd erkent de Commissie dat het KP beperkingen heeft en dat een aantal van die beperkingen de laatste jaren aan het licht zijn gekomen door de kwestie van de Marange-regio in Zimbabwe. De EU actief zal proberen deze beperkingen in het kader van de kritische beoordeling van het KP aan te kaarten. De Commissie merkt op dat het ook in het belang van de diamantindustrie is om de geloofwaardigheid van het KP te behouden en erkent dat de diamantindustrie actief tot het proces blijft bijdragen.

Samen met de VS als KP-voorzitter in 2012 en met andere deelnemers is de EU vastberaden het KP tot een doeltreffender instrument te maken, in samenwerking met zowel de industrie als het maatschappelijk middenveld.