Europa zet stappen vooruit in strijd tegen hightech-afval

• 2010-11-21
• Geldzaken & handel Gezondheid & consumenten Europa in de wereld

De groeiende stroom van miljoenen tonnen aan elektronisch afval in de vorm van bijvoorbeeld oude computers en GSM's, moet minder giftig worden én de dumping ervan in ontwikkelingslanden moet aan banden gelegd worden. Dat is het doel van de stemming komende week in het Europees Parlement over de herziening van de richtlijn over gevaarlijke stoffen in elektronisch en elektrisch afval uit 2003. Europees parlementslid Bart Staes en Vlaams parlementslid Dirk Peeters, zijn tevreden over deze herziening maar vrezen voor de implementatie ervan in België en andere lidstaten.

Morgen bespreekt het Europees Parlement voor de laatste keer de zogenaamde herziene RoHS-richtlijn (Restrictions of Hazardous Substances in electrical and electronic equipment) voor de definitieve stemming.

Verschillende internationale studies wijzen op de enorme toename van deze afvalstromen. Jaarlijks wordt er in de Europese Unie meer dan 9 miljoen ton nieuwe elektrische en elektronische apparatuur gekocht. Door de steeds kortere levensduur van deze producten en een snellere innovatiecyclus is dit ongetwijfeld de snelst groeiende afvalmarkt. Tegen 2020 verwacht Europa dat er jaarlijks meer dan 12 miljoen ton elektrisch en elektronisch afval zal geproduceerd worden. Deze afvalstroom bevat vaak giftige stoffen (kwik, brandvertragers, zware- en edele metalen ea.). VN studies tonen aan dat de wereldwijde stroom van hightech-afval 40 tot 50 miljoen ton bedraagt.

Peeters: "Mijn voorganger Rudi Daems toonde met zijn onderzoek aan dat de export van dit E-afval illegaal wordt gedumpt in onder andere West-Afrika en daar voor gigantische gezondheidsproblemen en milieuvervuiling zorgt."

De VN-studie 'Transnational Trafficking and the rule of law in West Africa' stelde in 2009 dat de EU in 2006 bijna 90 miljoen ton gevaarlijk afval produceerde, waarbij van 23 miljoen ton niet duidelijk is wat er mee gebeurde. Van de stroom E-waste van bijna 9 miljoen ton zou 6,6 miljoen ton de EU verlaten zonder in Europa te zijn verwerkt of gerecycleerd. E-waste mag alleen worden uitgevoerd als het nog gebruikt kan worden. Maar uit onderzoek blijkt dat een derde tot driekwart van deze export wel degelijk om afval gaat. Het probleem is dat de standaarden voor recycling in ontwikkelingslanden in de praktijk niet voldoen aan Europese normen en de volksgezondheid in die landen belast. Een Greenpeace onderzoek toonde in 2008 aan dat op plaatsen waar E-waste gerecycleerd wordt, de concentraties van lood 100 keer de normale waarden overschreed.

Staes: "Het punt is dat dit big business is. En hoewel De Europese wetgeving bepaalt dat export van gevaarlijk afval voor recycling verboden is, is het duidelijk dat de richtlijn uit 2003 de illegale export niet stopt. Er is zoveel geld mee te verdienen dat er stevig toezicht nodig is. De genoemde VN-studie stelt dat met de handel in hightech-afval er in de West-Afrikaanse landen jaarlijks honderd miljoen dollar omgezet wordt.

Nadat in juni Europa de uitvoer van dit soort afval aan banden legde en meer recyclage oplegde, verscherpt de Europese richtlijn (RoHS) nu de aanwezigheid van gevaarlijke stoffen in de elektrische en elektronische apparaten en wordt de categorie apparatuur uitgebreid met bijvoorbeeld medische en andere apparaten. Naast zware metalen als lood en kwik worden ook broomhoudende brandvertragers verboden. De EU wil met de herziene richtlijn de ontwikkeling van elektronische apparatuur zonder zware metalen en chemische stoffen als ftalaten stimuleren.

Een goede zaak die de Groenen ondersteunen, maar het mocht net iets meer zijn. Tijdens de Europese voorbereidingen werd door de groene fractie een verbod op PVC voorgesteld, maar dit voorstel werd niet weerhouden door het lobbywerk van de industrie.

Europees parlementslid Bart Staes: "Wetgeving maken is een eerste en belangrijke stap. De wet doen naleven en controleren is een andere zaak. Daar loopt het in België en Vlaanderen vaak mis. Vlaams volksvertegenwoordiger Dirk Peeters (Groen!): "Het noodzakelijk Belgisch overleg tussen de gewesten is al een eerste struikelsteen, de zwakke uitrusting van de federale milieu-inspectie bevoegd voor de havens is een volgende. In Rotterdam worden in de haven de meeste containers gecontroleerd. In Antwerpen gaan de meeste containers na een elektronische aanmelding nog steeds aan boord zonder controle. Zo gaat nog steeds veel elektronisch afval onder de noemer ‘tweedehandsproduct’ naar Afrika en Azië. Deze trafieken verplaatsen zich ook tussen de Europese havens onderling".

Vlaams Minister Schauvliege zet tijdens haar EU-voorzitterschap terecht in op materialenbeheer, maar we roepen haar tegelijk ook op meer werk te maken van effectieve controles in onze havens. Vorige jaar bleek reeds dat de Belgische douane al jaren kampt met gebrekkige investeringen door de overheid en met ernstige beperkingen moet werken. Zo beloofde minister van financiën 300 douaniers extra, maar die zijn er nog steeds niet. Het geld ervoor is er nochtans, stelt Staes: "De Europese antifraude dienst Olaf legde jaren geleden een grootschalige sigarettensmokkel bloot. Dat leverde België 72 miljoen dollar extra op waar Reynders zelf geen verdienste aan had. Hij liet het geld naar de begroting vloeien tegen de geest van het EU-akkoord in, dat stelde dat het naar fraudebestrijding moest gaan, en dat terwijl het met onze douane niet goed gaat. Fraudebestrijding is, zacht uitgedrukt, geen prioriteit voor Reynders."

"Wij hebben de middelen noch het personeel om de ontduiking aan accijnzen of illegale handelsstromen in ons land efficiënt te bestrijden. Momenteel kunnen we in de haven van Antwerpen amper 0,5% van de containers controleren," zei ACOD-kaderlid en douanier Karin Van Hoffelen, die benadrukte dat de oorzaak én de oplossing van het probleem bij één man ligt, minister van financiën Didier Reynders (MR).