Na Panama de zondvloed

• 2017-12-13
• Democratie & mensenrechten Sociaal beleid Geldzaken & handel Europa in de wereld

Als het Europees Parlement het rapport van de onderzoekscommissie wijzigt, dreigt de EU haar geloofwaardigheid in de strijd tegen belastingparadijzen volledig te verliezen.

Het eindrapport van de onderzoekscommissie naar de Panama Papers ligt vandaag ter goedkeuring voor in het Europees Parlement. Dat rapport bevat een krachtige beleidsagenda tegen witwassen, belastingontduiking en ontwijking via belastingparadijzen. Maar rechts-conservatieven willen het sterk afzwakken. Toen ik de vele amendementen van sommige collega’s zag, schrok ik.

De Panama Papers bevatten 11,5 miljoen bestanden van het advocatenkantoor Mossack Fonseca. Dat kantoor zette 214.000 offshoreconstructies op in 21 belastingparadijzen voor klanten uit de hele wereld. Ruim 100 politici tot op het allerhoogste niveau hielden sommen geld verborgen. Daarom richtte het Europees Parlement een Panama-onderzoekscommissie op, die na veel verhoren en werkbezoeken in oktober 2017 een sterk en progressief eindrapport goedkeurde.

De rode draad: er is geen enkel excuus meer voor politieke passiviteit en inertie. Er is nood aan nieuwe wetgeving en aan meer mensen en middelen, opdat de Europese instellingen de naleving van wetten controleren. Net als in de VS is er een permanente commissie nodig die de belastingschandalen vanuit het Europees Parlement opvolgt. Onze rechts-conservatieve collega’s van CD&V, Open VLD en N-VA zijn daar tegen.

Wanbeheer door lidstaten

Jaarlijks lopen de lidstaten en de Europese instellingen 1.000 miljard euro mis, dat is meer dan zes keer de Europese begroting. Gelukkig lanceerde de Europese Commissie ondertussen wetsvoorstellen om de antiwitwaswetgeving aan te scherpen, multinationals te verplichten om hun financiële gegevens kenbaar te maken en om belastingontwijkingsprogramma’s aan te geven bij de fiscale autoriteiten. Maar dit soort wetgeving botst steevast met Ecofin, de raad van ministers van Financiën van de EU. Het werd in De Standaard al eerder vastgesteld: de ministers van Financiën, met een glansrol voor minister Johan van Overtveldt (N-VA), zijn struikelblokken voor een meer coherente en rechtvaardige Europese aanpak van fiscaliteit.

De onderzoekscommissie stelde vast dat er sprake is van wanbeheer door de lidstaten. Zo weten veel belastingautoriteiten en ministers van Financiën al jaren dat andere landen veel belastinginkomsten mislopen, maar zwegen ze er zedig over. We geven aan dat er nood is aan een harmonisering op EU-niveau rond ‘fiscale criminaliteit’ om dit makkelijker op te sporen en vervolgbaar te maken. Maar onze Europese christendemocratische collega’s gaan niet akkoord. We bepleiten een minimale en effectieve Europese belastingvoet en een einde aan de unanimiteit van Europese besluitvorming rond fiscaliteit. Rechts is tegen, ook de liberalen. Was Europees Parlementslid Guy Verhofstadt (Open VLD) niet voor Europese oplossingen?

In het eindrapport worden Europese landen die een grote rol spelen als belastingparadijs met de vinger gewezen. Het gaat vooral over Luxemburg (hallo Juncker?), Cyprus en het Verenigd Koninkrijk. De Europese zwarte lijst van belastingparadijzen die vorige week is gepubliceerd, is zwak en ondermijnt de Europese geloofwaardigheid. Het is makkelijk om Panama met de vinger wijzen, maar niet The City in Londen.

In het rapport schrijven we ook dat er geen EU-fondsen voor projecten meer mogen gaan naar private partners die werken via offshoreconstructies. Maar onze Europese christendemocratische collega’s zien daar geen been in.

Het onderzoeksrapport stelt dat elk bedrijf dat een offshoreconstructie via een belastingparadijs wil oprichten, dat vooraf moet melden en ook uitleggen waarom dat nodig is. Nu ligt er een voorstel tot wijziging voor van de Europese Volkspartij (EVP) – met daarin de CD&V – die deze paragraaf wil schrappen. In het rapport staat ook dat niet alleen banken onder toezicht moeten staan om praktijken in belastingparadijzen beter te controleren, maar ook advocaten en accountants. Die zijn cruciaal om financiële spitstechnologie aan te leveren. Ook dat willen de christendemocraten schrappen.

Fiscale rechtvaardigheid

Soms begrijp ik mijn rechts-conservatieve collega-Europarlementsleden niet. Praten zij weleens met de ‘gewone man’ die elk jaar op tijd zijn belastingbrief indient? Zijn realiteit staat schril in contrast met die van de vermogenden, die amper tot geen belastingen betalen. Zo schril dat het pijn doet en veel onderhuidse woede veroorzaakt. Jan met de pet betaalt belastingen, Johan met de panamahoed doet dat niet.

Lek na lek wordt de woede gevoed: LuxLeaks, SwissLeaks, de Panama Papers en onlangs nog de Paradise Papers tonen aan hoe de rijken, multinationals en allerhande criminelen, belastingen ontduiken, ontwijken of crimineel verkregen geld witwassen dankzij de mondiale offshore-industrie. Jaarlijks lopen de lidstaten en de Europese instellingen zo 1.000 miljard euro mis. Dat is meer dan zes keer de totale Europese begroting. Wat kun je met al dat belastinggeld al niet doen voor onderwijs, bejaardenzorg, wetenschappelijk onderzoek, infrastructuur, duurzame energie, kunst en cultuur?

Meer fiscale rechtvaardigheid is een van de belangrijkste en sterkste medicijnen tegen populistische kankers die het weefsel van de samenleving wegvreten. De christendemocraten krijgen vandaag de kans hun wijzigingen alsnog te verwerpen. Alleen zo kan de EU enige geloofwaardigheid krijgen in de strijd tegen belastingfraude en -ontduiking. No taxation without representation, weet u nog? Of is het nu omgekeerd?