Kosova: stilte voor de storm?

• 2010-04-29
• Democratie & mensenrechten Europa in de wereld

Kosova heeft in rust en kalmte de tweede verjaardag van zijn onafhankelijkheid gevierd. De jonge Kosovaarse staat haalt tegenwoordig nog zelden de media. Gewoon omdat er in onze gecommercialiseerde mediawereld doorgaans enkel plaats is voor op sensatie beruste berichten. Zo zou je misschien onterecht geneigd kunnen zijn om te besluiten: geen nieuws uit Kosova is goed nieuws. De werkelijkheid beantwoordt echter niet volledig aan de indruk die gewekt wordt.

Uiteraard heerst daar vooralsnog een klimaat van rust en vrede. Maar onderhuids gist er heel wat ongenoegen. De overgrote meerderheid van de bevolking is tevreden met de verworven vrijheid en onafhankelijkheid. En men toont begrip voor het feit dat de sociaaleconomische situatie slechts langzaam verbetert. Maar de wrevel over de onwil van een aanzienlijk deel van de Servische minderheid om zich te integreren in de Kosovaarse samenleving is groot. Daarnaast is er de woede om de inmenging van de Servische regering van Belgrado in de binnenlandse aangelegenheden van Kosova. De onvrede hieromtrent bij de Albanese bevolking (92 % van de totale bevolking) heeft stilaan haar grenzen bereikt. Dat is o.a. gebleken bij de recente lokale verkiezingen in Kosova.

Dit waren de eerste verkiezingen sinds de onafhankelijkheidsverklaring en ook de eerste die de Kosovaarse overheid op eigen kracht georganiseerd heeft. De internationale gemeenschap heeft de Kosovaarse administratie overigens gefeliciteerd voor de vlekkeloze afwikkeling van het electorale proces, dat volledig beantwoordde aan de Europese democratische standaarden. Bij deze lokale verkiezingen werden nieuwe gemeenteraden en burgemeesters verkozen in de 36 Kosovaarse gemeenten. De resultaten bieden de kans om te zien hoe de bevolking reageert op de politieke constellatie.

Er is in Kosova geen stemplicht bij verkiezingen. Thans was er een opvallende stijging van de opkomst met 5% tegenover vorige verkiezingen. Maar anderzijds werd een record aantal ongeldige en blanco stemmen van ongeveer 10% genoteerd. De Albanees-Kosovaarse beweging voor zelfbeschikking "Vetëvendosje", geleid door de charismatische oud-studentenleider en ex-politieke gevangene in Servië, Albin Kurti, voerde een campagne waarbij werd opgeroepen om uit protest niet te stemmen. Deze protestactie vond haar oorsprong in het verzet tegen de creatie van door Belgrado gesteunde autonome Servische enclaves in Kosova. Dit in uitvoering van het 'plan-Ahtisaari' dat de onafhankelijkheid van Kosova verbond aan een decentralisatieplan. Zo dreigen 9 Servische ministaatjes te ontstaan in de staat Kosova. Dat is een kwart of 25% van de huidige 36 gemeenten. Dit terwijl de Serviërs slechts 4% van de bevolking vertegenwoordigen. Dergelijke extreme faciliteiten ten gunste van één minderheidsgroep verwekken uiteraard frustraties bij de andere minderheden (Bosniakken, Turken, Zigeuners, Egyptenaren en Montenegrijnen), samen goed voor 4% van de bevolking, en zeker bij de Albanese bevolkingsmeerderheid van 92%.

Daarenboven heeft de Servische regering van Belgrado op 11 mei 2008 verkiezingen voor een Servisch Parlement van 45 leden georganiseerd in Kosova. Een regelrechte provocatie aan de soevereine staat Kosova. Deze verkiezingen werden weliswaar onmiddellijk onwettig verklaard door de toenmalige VN-missie UNMIK, maar ze hebben het klimaat alleszins vertroebeld.

Ook de oproep van de Servische regering in Belgrado en van de Kosovaarse orthodoxe bisschop Artemije Radosavljevic om de Kosovaarse lokale verkiezingen te boycotten heeft de Albanezen eens te meer het bewijs geleverd van de Servische onwil tot integratie in de Kosovaarse samenleving. Enigszins hoopvol is de vaststelling dat de boycot ditmaal iets minder opgevolgd werd dan voorheen in enkele gemeenten in het binnenland van Kosova.

Bij deze verkiezingen is gebleken dat het Albanese politieke landschap vrij gestabiliseerd is: er zijn vijf grote of middelgrote partijen en vijf kleine partijen. Bij de etnische minderheden en vooral bij de Serviërs is de politieke versnippering groot met een wildgroei van partijtjes. Uit de verkiezingsresultaten van de belangrijkste Albanese partijen blijkt dat de kaarten nu anders liggen dan bij de vorige verkiezingen in 2007: de grootste van de twee regeringspartijen op nationaal niveau lijdt verlies en de grootste nationale oppositiepartij is de duidelijke winnaar van deze lokale verkiezingen.

De integratie van de Serviërs in de Kosovaarse samenleving gebeurt op kleine schaal moeizaam en schoorvoetend in enkele gemeenten in het binnenland van Kosova, zo laten de verkiezingsuitslagen uitschijnen. Maar in de gemeenten bij de Servische grens in Noord-Kosova lijkt een vreedzaam samenleven van Albanezen en Serviërs verderaf dan ooit, zo blijkt eens te meer bij deze verkiezingen. Het nationaliteitenconflict is er nog steeds brandend actueel. Daar ligt een enorme uitdaging voor de jonge Kosovaarse staat en voor de EU om een nieuwe catastrofe te vermijden. Dat is een les die uit deze verkiezingen kan en moet getrokken worden, zo niet zou de huidige rust inderdaad een stilte voor de storm kunnen zijn.

Bart Staes