Het einde van Fort Europa

• 2015-09-09
• Democratie & mensenrechten Sociaal beleid Ontwikkelings samenwerking Europa in de wereld

"Boten met migranten terugduwen, vluchtelingenkampen in brand steken, dat is niet Europa. Burgers in verschillende Europese landen die vluchtelingen verwelkomen en helpen, dát is Europa." Aldus sprak vandaag Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, in zijn State of the Union. Hij deed wat politieke leiders overal zouden moeten doen: de huidige vluchtelingencrisis gebruiken om eindelijk een echt coherent Europees asiel- en migratiebeleid te creëren.
"We zijn te weinig trots op onze Europese Unie', zei Juncker. "Ondanks onze zwakke punten en ondanks dat de EU er nu niet goed voor staat, wordt Europa wereldwijd gezien als een plaats van hoop en een oord van ballingschap. We moeten daar geen angst van hebben, maar er wel trots op zijn."   

En Juncker heeft op dit vlak overschot van gelijk. Het staat ook zo in artikel twee van het Verdrag van Lissabon: "De Unie is gebaseerd op waarden van respect voor menselijke waardigheid, vrijheid, democratie en gelijkheid, de rechtstaat, en respect voor mensenrechten inclusief die van minderheden. Deze waarden worden gedeeld door alle lidstaten in samenlevingen die gekenmerkt worden door pluralisme, non-discriminatie, tolerantie, gerechtigheid, solidariteit en gelijkheid tussen vrouwen en mannen."  

De hele wereld klopt aan

Het is hoog tijd dat die politici die besturen en leiding geven handelen in navolging van Europese verdragen en de Conventie van Genève. Per slot van rekening zijn dat geen vodjes papier, om een bekend staatsman te citeren. Het is hoog dringend dat ze uit hun struisvogelhouding komen en niet reageren om de angst, haat en achterdocht van een deel van de burgers verder aan te wakkeren. Gezien het feit dat Europa de grootste migratiecrisis sinds de Tweede Wereldoorlog meemaakt, is het hoog tijd voor politieke verantwoordelijkheid. Juncker laat dat zien, nu de regeringsleiders nog.    
Ten eerste moeten Europese politici stoppen met te doen alsof alle vluchtelingen naar Europa komen en we overspoeld worden door een exodus. Van de ruim 19,5 miljoen vluchtelingen wereldwijd (er zijn ook nog 40 miljoen  mensen die binnen hun land op de vlucht zijn), wordt 80% opgevangen in buurlanden en 'slechts' 9% gaat naar Europa. Landen als Libanon (4 miljoen inwoners en 1 miljoen vluchtelingen) en Turkije (bijna 82 miljoen inwoners en bijna 2 miljoen vluchtelingen) zijn degenen die écht zware lasten dragen. 

Toen de Europese Commissie in mei de eerste migratievoorstellen presenteerde vroeg men de 28 landen om een schamele 40.000 mensen op te vangen. Dat is minder dan de capaciteit van het Koning Boudewijn stadium, en op een totale Europese bevolking van 500 miljoen is het uiteraard peanuts. Maar zelfs hierover konden de regeringsleiders geen akkoord bereiken. De geest van de Conventie van Genève is blijkbaar ver te zoeken.    

Vandaag zijn grote groepen mensen op de vlucht voor oorlog en barbarij, maar 'leiders' in Europa, ook in België, reageren hierop door te suggereren dat er een invasie van profiteurs en gevaarlijke mensen bezig is. In plaats van humaan te reageren, praten ze over het optrekken van reële en virtuele muren aan de buitengrenzen. Hun zogenaamd veilige fort Europa is een illusie, maar wel een die van dit continent een bijzonder lugubere en kille plek kan maken. Het Europa van de vele Europese burgers die vluchtelingen wél verwelkomen en helpen, dat is het Europa waar wij willen leven.    
Vele rechts-liberale en conservatie partijen verzaken aan hun morele plicht: ze zijn opgejaagd door extreemrechts en nemen hun discours deels over, net als een publieke opinie die al vele jaren alleen maar hoort over migratie in termen van problemen. Men weigert al vele jaren onder ogen te zien dat migratie vaak een gevolg is van conflicten waar westerse landen veelal een aandeel in hebben, sluimerende conflicten die gevoed werden door wapenleveranciers om via militaire operaties een leider of regime af te zetten. 

Klimaatvluchtelingen

Is het een toeval dat die politieke krachten die niet staan te juichen om een streng klimaatbeleid ook degenen zijn die niets willen weten van een ruimhartig vluchtelingenbeleid? Klimaatverandering is geen directe oorzaak van migratie, maar het speelt er zeer zeker ook een rol in. Juncker verwees er dan ook terecht naar: geen daadkrachtig klimaatbeleid betekent in de nabije toekomst nieuwe migratiestromen, waarbij de huidige maar klein bier is.   
Te veel politieke leiders accepteren nu al jaren dat de Middellandse Zee, ooit een wieg van de Europese beschaving, langzaam verandert in een kerkhof. Bijna 30.000 mensen zijn daar al om het leven gekomen sinds het begin van deze eeuw. Mensen die dachten in Europa veiligheid en vrede te vinden. Met elke verdronken vluchteling of migrant dooft de Europese verlichting een beetje meer. 

Europa dat de zwakkeren onderdrukt en diegenen laat sterven die bescherming zoeken, dat is niet ons Europa, het is gewoon beschamend. We verwerpen fort Europa. Wij willen een gastvrij en rechtvaardig Europa, een Europa dat de Nobelprijs voor de vrede gekregen in 2012 waardig is. Het is noodzaak om het huidige standpunt over asiel te veranderen. We moeten vluchtelingen op een menselijke en legale manier helpen op zoek naar bescherming zonder dat ze daarbij hun leven op het spel zetten. Zo pakken we ook criminele mensensmokkelaars aan die een bloeiende zaak hebben op kap van de vluchtelingen. Dit kan alleen maar als we samenwerken en de oplossing Europees zien! De Dublin-regels leggen voornamelijk verantwoordelijkheid bij Italië, Malta of Griekenland, de EU-grenslanden, en andere lidstaten ontsnappen hun verantwoordelijkheid. Dit moet gedaan zijn!

Open grenzen

Laten we een rechtvaardig Europees asielbeleid instellen met geharmoniseerde criteria, gemeenschappelijke onthaalvoorwaarden, een eengemaakt statuut en vrij verkeer binnen de Unie en een gelijke participatie van alle lidstaten wat betreft de opvang van vluchtelingen. We moeten vooral afstappen van de berekende cijfertjes die vluchtelingen ontmenselijken en indelen in quota of aantal per land. Ieder van hen heeft een persoonlijke, dramatische geschiedenis die hen ertoe aangezet heeft om hebben en houden te verlaten om hun leven te redden. We moeten ook rekening houden met hun sociale en culturele banden en voorkeur van ontvangstland.

Maar goed, om de alternatieven op Fort Europa te bespreken, moeten we verder gaan en durven praten over het openzetten van de grenzen. In de academische wereld bespreekt men dit al jaren en studies tonen aan dat open grenzen niet alleen de juiste, maar ook enige rationele oplossing is en geen verloren gelopen fantasme. Wij, verkozen ecologisten, verdedigen een wereld waarin je welzijn niet afhangt van de plaats waar je geboren wordt of de rijkdom van je familie. We engageren ons politiek om de menselijke waardigheid van iedereen te verdedigen en te beschermen. We willen het debat van de open grenzen op de politieke agenda plaatsen. Opdat er nooit nog een kleine Aylan dood aan onze grenzen zou aanspoelen, laten we voor eens en voor altijd ophouden met Fort Europa.

Bart Staes