AA
Happy Birthday, Europa!
'Versterkte samenwerking is nodig, maar hoe ziet dat er concreet uit?'

Zestig jaar geleden tekenden zes landen, zwaar gewond door wereldoorlogen, in Rome een verdrag om een einde te maken aan de voortdurende confrontatie tussen Duitsland en Frankijk. De latere Europese Unie slaagt er al die tijd in om vreedzaam samen te werken en soevereiniteit te delen. Na de val van de Muur kon een continent dat eerst werd verdeeld door het IJzeren Gordijn zich vreedzaam verenigen. De lijst met verwezenlijkingen is lang: vrede, welvaart, milieunormen, een eengemaakte markt, voedselveiligheid, consumentenbescherming, enz. Maar toch is het moment gekomen om te erkennen dat met 27 lidstaten de doorstart van het Europese project er nooit zal komen. 

Feest in mineur

Want vandaag is het een feest in mineur. Het gaat de laatste jaren niet goed met Europa. De financieel-economische crisis stopte de economische, maar zeker ook democratische en sociale vooruitgang. Koppig blijven bezuinigen is schadelijk voor de sociale samenhang én welvaart, maakt de ongelijkheid groter en laat de werkloosheid stijgen. Ondertussen ondervinden lidstaten die wettelijk verankerde fundamentele vrijheden inperken (PolenHongarije) amper weerstand van hun collega's. De Brexit is het voorlopige orgelpunt van een Unie in diepe existentiële crisis.

De Unie is een overheid, en een overheid hoort haar burgers te beschermen. Enkel een politiek en democratisch project kan zo'n vangnet bieden waar mensen naar verlangen. Vandaag maken velen zich zorgen om de toekomst van hun kinderen. Er zijn geen zekerheden meer. Overheidsinvesteringen slabakken. Concurrerende en autoritair bestuurde machtsblokken steken de kop op en Europa lijkt een oud, traag en verdeeld continent. De sociale cohesie in onze samenleving verdampt en de vereenzaming neemt toe. De miljardenwinsten van de 1% blijven fiscaal ongemoeid, terwijl het leven voor de 99% duurder lijkt te worden. En veel overheden lijken wel allergisch voor groene (energie)technologie en blijven fossiele subsidies uitdelen.

Nood aan een positief project

Mensen voelen zeer goed aan dat de vrije markt, deregulering en economische groei geen antwoorden bieden op al deze uitdagingen. De Europese Unie heeft nood aan een positief politiek project met een eigen identiteit en een fiere plek in de wereld van vandaag. Want minder Europa is niet de oplossing. De uitdagingen van deze eeuw zullen grensoverschrijdend blijven: klimaatverandering, migratie, oorlogen, digitalisering, belastingontwijking, vervuiling, misdaad, corruptie. Steeds meer conservatieve partijen kiezen voor zelfverklaard 'eurorealisme', hetgeen neerkomt op de EU als louter interne markt en het teruggeven van bevoegdheden aan de lidstaten. Alsof een regering in ParijsMadrid of Den Haag het alleen zou kunnen opnemen tegen de almacht van pakweg een Russisch energiebedrijf, een Chinese bank of multinationals als Apple, Google of Starbucks. Alsof lidstaten niet genadeloos tegen elkaar worden uitgespeeld door multinationals, die zo het laagst mogelijke belastingtarief bedingen. Alleen collectieve Europese regels kunnen de machtsbalans weer herstellen in het voordeel van alle burgers. Het is macht terugpakken mét Brussel en niet van Brussel. 

Dat dit zogenaamde realisme nu net niét het enthousiasme zal losmaken waar mensen nood aan hebben, behoeft geen verdere duiding.

Europees Partnerschap

Maar "méér Europa" klinkt ook als een holle slogan. De Unie ontwikkelt zich hooguit op het ritme van de traagste, waardoor we geen resultaten boeken. Versterkte samenwerking is nodig, maar hoe ziet dat er concreet uit? Een Europa à la carte, met een lappendeken van kleine clubjes lidstaten, willen wij vermijden. Maar een nieuwe, tweevoudige structuur kan wel. Experten als Ferdi De Ville spreken over een kern-EU en een Europees Partnerschap. In dat Partnerschap is er vrij verkeer van goederen, diensten en kapitaal. Daarvoor storten zij bijdragen aan de kern-EU. Het vrij verkeer van werknemers wordt beperkt. Samenwerking met de kern-EU op bijvoorbeeld defensie of andere domeinen is een mogelijkheid. Landen als het Verenigd KoninkrijkZwitserland of Hongarije en Polen kunnen hierin geïnteresseerd zijn.

De kern-EU vertrekt van de huidige eurozone. Deze unie zet stappen vooruit en wordt ook een sociale, fiscale, economische en politieke unie. Ze houdt de deur open voor landen van het Partnerschap: wie aan de voorwaarden wil voldoen, kan toetreden.

Er is hoop

Belangrijk voor groenen is dat de nieuwe institutionele structuur geen doel op zich is, maar een middel om een ambitieuze sociaalecologische, democratische en economische agenda uit te voeren. Niemand wordt warm van nieuwe of hervormde instellingen. Dat is meteen de fout van de vijf toekomstscenario's in het Witboek van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. Geen van deze scenario's biedt een hoopvol, inspirerend alternatief voor de slabakkende Unie van vandaag. Nochtans is er hoop in Europa, mits er een zesde scenario komt. 

En daar wordt aan gewerkt: het is niet allemaal kommer en kwel. Na de verkiezing van president Alexander Van der Bellen in Oostenrijk, liet de groenlinkse Jesse Klaverbij de laatste Tweede Kamerverkiezingen zien dat hij véél (jonge) mensen kan overtuigen voor een open samenleving een vernieuwend ecologisch project, gebaseerd op Europese samenwerking.

Het is aan de progressieve bewegingen in Europa om op dat spoor verder te gaan. Niet naïef voluntaristisch, niet steriel institutioneel, zeker niet euro-sceptisch, maar met geloof in eigen kunnen en de unieke waarde van het Europese project. De wereld heeft nood aan een sterke, Europese Unie, voortgestuwd en gedragen door de mensenrechten en burgerlijke vrijheden van haar 500 miljoen inwoners. Alleen een Unie die weer de fundamentele waarden gaat naleven waar ze op is gebaseerd heeft kans om te overleven. Een Unie die het naleven van burgerechten en democratische beginselen even hard afdwingt als de begrotingsnormen van Maastricht, die zal op zijn minst 75 kaarsjes kunnen uitblazen. 

Bart Staes, Europees Parlementslid
Wouter De Vriendt, Kamerlid

Dit artikel verscheen ook op knack.be

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?