Persberichten

AA
Overwinning in strijd voor transparantie rond glyfosaat 


Alle studies en alle data van bedrijven als Monsanto over het omstreden herbicide glyfosaat en de mogelijk kankerverwekkende capaciteiten ervan, moeten onmiddelijk worden vrijgegeven. Dat is de essentie van een uitspraak van het  Europees Hof van Justitie (ECJ) deze ochtend. 

Op 1 mei 2017 stapte Bart Staes samen met drie groene collega-parlementsleden (Heidi Hautala, Benedek Jávor, Michèle Rivasi) naar het ECJ om van het Europees Agentschap voor Voedselveiligheid (EFSA) te verkrijgen dat alle wetenschappelijke gegevens, data en rapporten die werden gebruikt voor de analyse van de schadelijkheid van glyfosaat, worden vrijgegeven. Vandaag krijgen de vier parlementsleden over de hele lijn gelijk van het Hof. 

De redenering achter deze stap was dat het van fundamenteel belang is dat bij Europese besluitvorming het publieke belang voorrang krijgt op het commerciële, private belang. Staes: “Toen we via uitvoerige communicatie met EFSA toegang vroegen tot de gebruikte wetenschappelijke studies, woog voor de EU-instelling dat laatste helaas zwaarder door dan het eerste; En EFSA stelde dat het niet alle studies kon vrijgeven en sommige maar ten dele, omdat er auteursrechten op rusten van bedrijven als Monsanto.”

Staes: “De uitspraak van vandaag is dus een belangrijke overwinning in de strijd voor meer transparantie. En dan met name over hoe de EU pesticiden analyseert en hoe men omgaat met wetenschappelijk onderzoek omtrent de veiligheid van deze chemische producten. De uitspraak van het ECJ stelt heel duidelijk dat het publieke belang moet primeren boven het private belang omdat het hier gaat om ‘emmissies in het leefmilieu’."

Na een jaar van intense communicatie met EFSA en een aanvraag tot openbaarheid van bestuur (op basis van Verordening 1049/2001) stonden we iets verder en kregen we een CD-rom met duizenden pagina’s studies. Deze verkregen gegevens laten onvoldoende toe om een degelijke, onafhankelijke wetenschappelijke analyse over glyfosaat te maken. De stap naar het Europees Hof was daarom de laatste en enige overgebleven optie. 

Deze rechtszaak was geen aanval op EFSA, stelt Staes: “Het was wel een noodzakelijke stap om juridische en wettelijke klaarheid te scheppen over wat wel en niet als geheime, commerciële informatie beschouwd mag worden, met name als het om milieukwesties en volksgezondheid gaat.  Wij deden voor onze rechtsgang bij de ECJ een beroep op de zogenaamde Aarhus Conventie, die bepleit dat milieu-informatie publiek moet zijn."

IARC

Belangrijk is te herinneren aan het feit dat het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) van de Wereldgezondheidsorganisatie begin 2015 oordeelde dat glyfosaat waarschijnlijk kankerverwekkend is voor mensen. De wetenschappers baseerden zich hiervoor op onderzoeksgegevens die alleen publiek consulteerbaar zijn en door onafhankelijke wetenschappers kunnen gecheckt worden.

Zes maanden later sprak EFSA deze conclusie tegen: er is geen probleem met glyfosaat voor mensen (wel voor dieren). Nog later herhaalt het Europees Chemisch Agentschap (ECHA) dit oordeel. Eveneens op basis van wetenschappelijke studies, waarvan het merendeel weliswaar niet gepubliceerde gegevens bevat. Moeilijk te checken dus.

Staes : "En daar zit de kern van het probleem. De essentie van wetenschap is dat andere wetenschappers de uitkomsten van andermans onderzoek tegen het licht kunnen houden en verifiëren. IARC gebuikt principieel dus enkel publiek beschikbare en peer reviewed wetenschappelijke studies en heeft een zeer strikt beleid als het gaat om belangenvermenging. De ECJ –uitspraak van vandaag kan dus meer klaarheid brengen. ”

"Na lang aandringen kregen we begin oktober 2016 van EFSA  toegang tot een karrenvracht aan data die als basis dienden voor de risicoanalyse van glyfosaat, de werkzame stof van RoundUp. De tienduizenden pagina’s die we uiteindelijk in december kregen, lijkt een indrukwekkende hoeveelheid documentatie, maar het blijft zeer onvolledig.

We kregen concreet de titel van de studies, de inhoudsopgave, tabellen en cijfers, en annexen met de ruwe data. Maar géén delen van de studie over methodologie en de omstandigheden waarin de wetenschappelijke experimenten plaatsvonden, noch de conclusies of evaluaties van de resultaten,"
aldus Staes.

Staes: "Naast het ontbreken van wetenschappelijke informatie, wilden we ook de namen kennen van de experten en de labo’s die de studies in de verschillende landen hebben uitgevoerd. We wilden graag duidelijkheid over de onafhankelijkheid van deze mensen en mogelijke belangenconflicten. Het zou niet de eerste keer zijn dat experten gelinkt aan de industrie oordelen dat het product minder schadelijk is dan het eigenlijk is. We maakten dit in het verleden al mee met bijvoorbeeld de tabaksindustrie."

Het gaat er om dat onafhankelijke wetenschappers die informatie in alle ernst en sereniteit moeten kunnen beoordelen. Onze stap richting ECJ kadert ook hierin: we willen dat wetenschap – en al zéker als het gaat om het beoordelen van toxische stoffen of ggo’s en als volksgezondheid en leefmilieu op het spel staan – op een degelijke en openbare wijze kan gebeuren, onafhankelijk van commerciële belangen. Zeker Europese instellingen volgen daarom best de aanpak van IARC en daar zullen we ook politieke strijd voor blijven leveren.

Voor de goede orde: glyfosaat is in de landbouw wereldwijd het meest gebruikte chemische product. In 2014 ging het om 825.000 ton, goed voor een mondiale verkoop die richting de 9 miljard euro gaat. Het wordt ook gebruikt in private tuinen en voor onkruidbestrijding rond spoorwegen. Maar de explosieve stijging van het gebruik van glyfosaat kwam er na de introductie van Monsanto’s “Roundup Ready” gewassen in 1996, genetisch gewijzigde planten die resistent zijn tegen glyfosaat. Het gebruik van het toxische middel nam toe met een factor vijftien.

Wij voelden ons bij onze juridische stap gesteund door een meerderheid van het Europees parlement die in een resolutie van april 2016 ook vroeg om de vrijgave van de wetenschappelijke data. Net als het Europees burgerinitiatief over glyfosaat, ruim 1 miljoen handtekeningen verzamelde. We voelden ons ook gesteund door de analyse van onafhankelijke toxicologen. De noodzaak aan volledige klaarheid werd afgelopen week nogmaals bevestigd door een analyse van de toxicoloog Chris Portier, wetenschapper verbonden aan het IARC, die de door ons verkregen data analyseerde en voorlopig tot de conclusie kwam dat EFSA het bewijs voor carcinogene effecten van glyfosaat in zeker acht studies heeft onderschat.

Ook de recente goedkeuring van het PEST-rapport van rapporteur Staes bepleit een grotere transparantie in de Europese autorisatieprocedure.

“Tot slot”, zegt Staes, “moge duidelijk zijn dat deze juridische stap kadert in de strijd voor een meer duurzame landbouw, tegen de machtsconcentratie van de agrochemische industrie die op allerlei manieren zeer ongezonde proporties heeft aangenomen. Dit is te belangrijk, en dus vechten we met alle middelen die we ter beschikking hebben.”

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?