Junckers vlaggenschip voor Europese investeringen mag geen modderschuit zijn

• 2019-01-29

“Vele Europese landen, samenlevingen en burgers snakken naar investeringen om een leefbare job te kunnen vinden en om de economie duurzamer en klimaatvriendelijker te maken. Daar ligt een kerntaak van de Europese Unie, wat in 2015 leidde tot het zogenaamde Juncker-plan of het EFSI. Maar het EFSI schiet helaas te kort op meerdere vlakken,” aldus reageert Europees parlementslid Bart Staes (Groen) als lid van de begrotingscontrolecommissie op een speciaal rapport van de Europese Rekenkamer dat voorbije maandag verscheen. De Rekenkamer onderzocht de werking van het EFSI gedurende de eerste drie jaar en concludeert dat er dringend maatregelen nodig zijn om van het EFSI echt een succes te maken.

Het Europees Fonds voor Strategische Investeringen (EFSI) zag het licht in 2015 als belangrijkste vehikel van het “Investeringsplan voor Europa”. Het doel was de investeringskloof te dichten die ontstond na de financiële en economische crisis vanaf 2007, omdat de financiële sector niet langer wilde lenen voor investeringen. Het fonds wordt gerund door de Europese Investeringsbank (EIB), samen met vertegenwoordigers van de Europese Commissie.

Het EFSI zou met 21 miljard van start gaan, om dan via een hefboomeffect in juli 2018 zo’n 315 miljard euro aan extra strategische investeringen in infrastructuur en kmo’s te kunnen mobiliseren in alle lidstaten. Staes: “Wij hebben van in het begin kritiek geuit op het design van dit Juncker-plan op verschillende vlakken. Met name over de aard van de investeringen, het beoogde hefboomeffect en de vraag of het écht over extra investeringen ging. Op al deze punten uit de Rekenkamer nu ook kritiek.”

De Rekenkamer stelt dat EFSI wel doeltreffend is geweest in het werven van kapitaal voor investeringen. Tot midden juli vorig jaar had de EIB voor 65,5 miljard aan financiering goedgekeurd, een verviervoudiging in vergelijking met 2014. Maar de Rekenkamer stelt ook dat de bedragen aan gemobiliseerde investeringen te rooskleurig zijn voorgesteld. Er worden vragen gesteld bij het zogezegde hefboomeffect, en ook is er soms sprake van een ‘sigaar uit eigen doos’, omdat sommige EFSI-steun andere financiering van de EU en de EIB verving.

Ook ging volgens het rapport een deel van het geld naar projecten waarvoor andere publieke of particuliere middelen hadden kunnen worden gebruikt, zij het tegen andere voorwaarden. Met andere woorden vonden private investeerders het interessanter om bij de EIB aan te kloppen gewoon omdat het goedkoper voor hen was of omdat er een langere terugbetalingsregeling was. Maar de bedoeling van zo’n EU investeringsprogramma moet nu net zijn dat je bijvoorbeeld bepaalde grensoverschrijdende investeringen in energie-infrastructuur kunt doen, die anders te risicovol zijn voor één land of één investeerder. Dat is de kern van de energietransitie en van een Europees klimaatbeleid!”

Staes: “Erg verontrustend is verder de kritiek dat de meeste investeringen terecht kwamen bij een paar grotere EU 15-lidstaten en bijvoorbeeld niet in de nieuwe Oost-Europese lidstaten die het veel harder nodig hebben. Zo gaan we oprukkende euroscepticisme in die landen natuurlijk niet bestrijden.”

Staes: “Last but not least uitte de Rekenkamer kritiek op het ontbreken van vergelijkbare prestatie- en monitoringindicatoren voor alle financieringsinstrumenten en begrotingsgaranties, wat het lastig maakt om de resultaten op transparante wijze te beoordelen. Dit is zeer ernstig omdat ondanks het feit dat het Europees parlement enkele malen heeft bijgedragen aan het bijstellen van het EFSI, de uitvoering en doelstelling van dit vlaggenschip erg onduidelijk blijft. Recent nam het EP opnieuw het initiatief om de koers bij te sturen richting meer klimaatvriendelijke investeringen, maar het zou dramatisch zijn als het vlaggenschip van Juncker in feite een modderschuit blijkt te zijn.”

Staes benadrukt tot slot dat de Groenen niet louter kritiek willen geven, maar ook alternatieven aanreiken: “We presenteerden als Europese groenen bij de lancering van EFSI in 2015 zelfs ons eigen duurzame, Europese investeringsplan.”