Europese Rekenkamer stelt tekortkomingen vast bij miljarden EU-begrotingssteun

• 2017-02-28
• Democratie & mensenrechten Ontwikkelings samenwerking Geldzaken & handel Europa in de wereld

De begrotingssteun van de Europese Commissie aan regeringen van ontwikkelingslanden draagt onvoldoende bij tot de gewenste beleidsdoelen. Dat blijkt uit een rapport van de Europese Rekenkamer dat vandaag wordt gepresenteerd. Liefst 20% van alle Europese ontwikkelingssteun bestaat sinds 2012 uit begrotingssteun, dat is om en bij de 13 miljard euro. De Europese Commissie wil dit cijfer optrekken tot 50%. Tussen 2012 en april 2016 bedroeg deze steun in totaal 4,9 miljard euro, waarvan 1,7 miljard euro naar Afrika ten zuiden van de Sahara ging.

Europees parlementslid voor Groen, Bart Staes, destijds rapporteur voor het Europees parlement reageert verontrust op de bevindingen van de Europese Rekenkamer: “De vaststellingen van de Europese Rekenkamer zijn voor een deel waar we destijds voor waarschuwden. Dit beleid heeft potentie en is sinds begin deze eeuw de focus van alle internationale ontwikkelingsfora (van Monterrey in 2002 tot Doha in 2008 en Addis Ababa in 2015), maar moet worden bijgestuurd. De Europese Commissie moet de vaststellingen van de Rekenkamer serieus nemen, anders dreigt het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking te worden ondermijnd.” 

Begrotingssteun is een instrument voor ontwikkelingssteun waarmee donoren rechtstreeks middelen in de schatkist van de ontvangende landen laten vloeien. Hierdoor zijn inkomsten gegarandeerd en kan men de samen met de donorlanden bepaalde beleidsdoelen op het vlak van onderwijs, infrastructuur en gezondheidszorg realiseren.

Zoals de Rekenkamer terecht zegt is “het genereren van overheidsinkomsten uit binnenlandse belastingen of andere bronnen (“mobilisering van de binnenlandse inkomsten”) van essentieel belang voor een duurzame ontwikkeling; als zodanig is het een prioriteit van het EU-ontwikkelingsbeleid geworden. De EU ondersteunt de mobilisering van inkomsten op allerlei manieren, onder meer door begrotingssteun.”

Dat de nadruk hierbij vooral ligt op de autonomie en zeggenschap van ontwikkelingslanden, vindt Staes als uitgangspunt nog steeds positief. Europa legde immers als grootste donor vaak te eenzijdige voorwaarden op. Of de EU ontwikkelt vanuit wantrouwen een eigen parallel programma waardoor van een oprecht en noodzakelijk beleid soms weinig te merken is.

Staes: "Het EP vroeg aan de Europese Commissie om de ontvangende landen vooral te helpen met het opzetten van adequate belastings(innings)systemen zodat ze op termijn hun eigen middelen kunnen genereren en de armoede in hun land kunnen wegwerken. Als overheden op die manier weer eigen inkomsten genereren, worden ze ook meer ter verantwoording geroepen in eigen land."

Het EP riep daarom destijds op om de delegaties van de Europese Commissie, die de beleidsdialoog met de ontvangende landen voeren, te versterken. Maar ook systemen in het Zuiden uit te bouwen die inspraak en controle door de nationale parlementen, lokale bestuursorganen en middenveldorganisaties mogelijk maken. Begrotingssteun moet meer afgestemd worden op wat de ontvangende ontwikkelingslanden echt vooruit kan helpen.

De Europese Rekenkamer onderzocht 15 contracten voor begrotingssteun aan landen in Sub-Saharaans Afrika, waar de meeste steun naar toe gaat. In slechts een derde van die contracten leidde de begrotingssteun ook echt tot een verbeterde situatie in die landen, en genereerde men extra eigen overheidsinkomsten uit binnenlandse fiscale en niet-fiscale bronnen. Vaak keek de Europese Commissie zelfs niet eens naar hoe het met de inning van belastingen gesteld was.

Staes: “Autonomie van landen is belangrijk, maar begrotingssteun mag nu ook weer niet bestaan uit het zomaar, zonder voldoende ‘checks and balances’, in de kas storten van Europees belastinggeld. Hoe efficiënter en doelmatiger dit beleid hoe beter voor zowel Europa als in dit geval Afrikaanse landen."

Staes: "Of begrotingssteun effectief is, valt nog steeds moeilijk te evalueren, omdat er geen duidelijk verband is tussen de input en de bereikte resultaten. Net daarom blijft sterke democratische controle door nationale parlementen, auditoren en middenveldorganisaties zo belangrijk. De verantwoordingsplicht van de eigen regeringen aan het parlement en de bevolking moet voorrang krijgen op de rapportage aan de donoren. Net als de verantwoordingsplicht van de Europese Commissie aan het Europees parlement."  

Hier kunt u het persbericht en het verslag in 23 EU-talen vinden.