De groenen zijn niet tevreden dat het nieuwe agentschap gewoon een Frontex+ wordt. De bevoegdheden van Frontex worden uitgebreid, terwijl dat eigenlijk niet nodig is: Frontex moet zich niet bezighouden met terugkeerbeleid of lidstaten sanctioneren die geen bemoeienis van Frontex willen. Maar terwijl Frontex meer bevoegdheden krijgt, blijft de aansprakelijkheid/verantwoordelijkheid wel bij de lidstaten liggen. Het wordt dus geen écht Europees agentschap. Het zijn nog steeds stafleden uit de lidstaten die deelnemen aan de operaties en die ook verantwoordelijk zijn voor de gevolgen van die operaties, ook al wordt dit gecoördineerd (en eventueel zelfs opgedrongen) door het agentschap. Daarnaast zijn de mogelijkheden van nieuwe Frontex-operaties in derde landen zoals voorgesteld in Frontex+ verontrustend voor fundamentele rechten van de mens.
“In een poging om Europa te bereiken via de Middellandse zee zijn sinds 2014 al meer dan 10 000 migranten om het leven gekomen. En volgens het Hoog Commissariaat van de Vluchtelingen (UNHCR) al meer dan 2800 sinds begin 2016. De directeur van het Europese Grensbewakingsagentschap Frontex, Fabrice Leggeri stelde: “Sinds het akkoord tussen de Europese Unie en Turkije van kracht is, wagen meer asielzoekers dan ooit zich aan de levensgevaarlijke oversteek via de centrale route over de Middellandse Zee.” Net als de groenen roept ook hij de Commissie op om in legale manieren van reizen te voorzien, zodat vluchtelingen en migranten de levensgevaarlijke oversteek niet hoeven te doen. En zodat criminele mensensmokkelaars geen geld meer zouden verdienen op de kap van de vluchteling. Bijzondere humanitaire vluchten vanuit de vluchtelingenkampen in Libanon, Turkije of Jordanië zouden een oplossing kunnen bieden. Op die manier hoef je ook geen Frontex+ te ontwikkelen die alleen maar een schijn van Europese samenwerking is en géén duurzame noch efficiënte oplossing zal bieden.”
“Het Frontex+ voorstel bekijkt migratie enkel als een bedreiging voor onze veiligheid en volgt daarmee het discours van de populisten die mensen tegen elkaar opzetten. Het is een modelvoorbeeld van hoe lidstaten weigeren solidair te zijn en de gevolgen van dit plak- en knipwerk tot een Frontex+ niet willen inzien. En ook de grote fracties in het EP laten zich te veel op sleeptouw nemen door de ‘snelle schijnoplossing’ en “kijk eens hoe daadkrachtig de EU kan zijn”, zonder over de gevolgen na te denken. Sommige lidstaten rollen nu al vechtend over straat als het op soevereiniteit aankomt. Frontex+ verergert dit nog door een waas van verwarring over de juridische aansprakelijkheid te leggen, wat de christendemocraten à la Ivo Belet of de N-VA van Sander Loones ook mogen beweren.”
Voorbeeld: Griekenland slaagt er niet in om zijn buitengrens voldoende te bewaken. Frontex+ kan een aanvraag indienen bij de Europese Raad (de lidstaten) om tussen te komen. Griekenland moet in principe zijn toestemming geven, want grenscontroles zijn lidstaatbevoegdheid. Maar stel dat Griekenland dat niet wil, dan kunnen de lidstaten Griekenland chanteren door te dreigen hen uit de Schengenzone te zetten.
Staes: “Dit is een schending van hun soevereiniteit en toont welke dubbele standaarden de lidstaten gebruiken om aan politiek te doen. Namelijk, als het over sociaal of fiscaal beleid gaat, dan is soevereiniteit van een lidstaat belangrijk, maar als het om vluchtelingen of migranten buitenhouden gaat, dan is soevereiniteit plots minder een issue en wordt er harde, stoere taal gesproken. Dit is waar de groenen zich al jaren tegen verzetten. We moeten consequent zijn in ons spreken en handelen, we moeten zelf onze verantwoordelijkheid opnemen en we moeten nadenken over de gevolgen van ons beleid. En dat is nu te weinig het geval.”
De Commissie stelde in december 2015 voor om een nieuw agentschap op basis van het bestaande Frontex op te zetten. De Europese Raad wou dat het mandaat daarvoor klaar was tegen eind juni (einde van het Nederlandse voorzitterschap). Het oorspronkelijke voorstel van de Commissie bevatte een aantal goede suggesties, zoals het opzetten van een klachtenmechanisme, als reactie op de aanbevelingen van de ombudsman en het Keller/Metsola rapport van het EP.
Maar de meeste voorstellen kwamen er op neer om de bevoegdheden en de macht van Frontex te vergroten, zonder daar de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor op te nemen. Het meest controversiële punt is de mogelijkheid van Frontex om grenswachten naar een lidstaat te sturen, zelfs al wenst de betrokken lidstaat dit niet, op basis van de uitvoerende beslissingsmacht van de Commissie als de lidstaat bepaalde aangetoonde gebreken aan de buitengrenzen niet efficiënt genoeg aanpakt. Daarbij wordt dan gedreigd om die lidstaat uit de Schengenzone te plaatsen.
We zijn er, samen met S&D en de liberalen, in geslaagd de tekst significant te verbeteren. Onze focus lag op het veilig stellen van fundamentele rechten (zeker tijdens terugkeeroperaties en samenwerking met derde landen), klachtenmechanisme, rol in reddingsoperaties, gegevensbescherming, aansprakelijkheid tegenover het EP (inclusief het aanstellen door het EP van de leidinggevende directeur). Van alle compromissen was er maar 1 dat we niet steunden (over de rol van het agentschap dat tegen de wil van de lidstaten in kon tussenkomen), waardoor we ons onthielden bij de stemming in de parlementaire commissie.
Tijdens de onderhandelingen met de Commissie en de Raad verloor het EP op een aantal belangrijke zaken het pleit. Het klachtenmechanisme bleef behouden, maar enkele fundamentele verworven rechten gingen verloren:
=> Uiteindelijk stemden we tegen de uitkomst van de trilogen, omdat het Agentschap tegen de wil van lidstaten in kan tussenkomen en een aantal andere compromissen zoals afgesproken tijdens de commissie burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken overboord werden gegooid, specifiek dan rond het vrijwaren van fundamentele rechten en zoek- en reddingsacties.
=> De voorstellen van de Commissie waren ambitieus, maar er is onvoldoende nagedacht over de bevoegdheid/aansprakelijkheid. Stel dat Hongaarse ambtenaren vanuit Frontex naar Griekenland gestuurd worden en er loopt iets fout, wie is dan verantwoordelijk?
=> Het EP stemt op 6 juli over dit rapport, maar de juridische vertaaldiensten zijn nog niet klaar met de finale versie waardoor er in september opnieuw gestemd zal moeten worden. De Raad daarentegen zal pas in september stemmen. Het EP stemt nu om aan de burger te laten zien dat ze daadkrachtig zijn, maar de inwerkingtreding is toch nog niet voor direct, dus eerder een farce.