EU krijgt nieuwe financiële wapens om de rechtsstaat in lidstaten beter te beschermen

• 2019-01-17
• Democratie & mensenrechten Sociaal beleid Geldzaken & handel

De EU krijgt een gloednieuw financieringsprogramma waarmee niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) mensenrechten en de democratie in Europese lidstaten kunnen bevorderen en versterken. Dat is de essentie van dat nieuwe Europese beleid met een forse eigen budgetlijn, dat het Europees Parlement vandaag heeft goedgekeurd. Dit programma over 'fundamentele waarden en de rechtsstaat' zal bijna € 1 miljard euro ter beschikking hebben, en het zal ook gemakkelijker zijn voor kleinere organisaties om EU-financiering uit die pot aan te vragen. Het goedgekeurde rapport van groen Europees parlementslid Bodil Valéro bevat ook speciale noodmaatregelen om ngo’s te ondersteunen in lidstaten waar de rechtsstaat zwaar onder druk staat.

Daarnaast werd in het kader van de Europese begroting ook een nieuw beleidsinstrument goedgekeurd dat de EU meer mogelijkheden geeft om in te grijpen als een bepaalde lidstaat een loopje neemt met goed financieel beheer of met de rechtsstaat. Europees parlementslid Bart Staes was een van de onderhandelaars: "Ik ben heel blij met deze nieuwe instrumenten. Dit is goed nieuws voor Europese burgers, voor het gezond houden van de staat van de Europese democratie en voor de geloofwaardigheid van de Europese Unie. In tijden waarin politici in landen als Tsjechië, Hongarije, Polen of Roemenië openlijk aangeven dat ze maling hebben aan essentiële Europese waarden, de rechtsstaat ontmantelen en daar bovenop Europese subsidies deels aan zichzelf uitkeren of onder hun bevriende zakenrelaties verdelen, moet de EU krachtiger kunnen optreden. Zo niet dreigt de EU haar laatste legitimiteit te verliezen. De bedoeling is dus om in de nabije toekomst lidstaten financieel te treffen als ze zich schuldig maken aan wanbeleid."

Gisteren stelde weer een ander groen Europees parlementslid, Josep-Maria Terricabras, zijn verslag voor over de staat van fundamentele grondrechten in de EU in 2017, waarin onder meer gefocust werd op de rechtsstaat, vrouwenrechten, migratie, mediavrijheid en racisme. Het verslag beschrijft de grote problemen rond de scheiding der machten en de corruptie in vele lidstaten. Staes: "Er is sinds 2017 een zorgwekkende tendens aan de gang in de EU waarbij fundamentele rechten steeds vaker geschonden worden. Dit gaat van de moord op onderzoeksjournaliste Daphne Caruana Galizia, over de slechte behandeling van LGBTI-mensen en andere minderheden, tot de aanval op en criminalisering van ngo’s die zich inzetten voor vluchtelingen die de Middellandse Zee willen oversteken. Vooral de persvrijheid, vrijheid van meningsuiting en het recht op vergadering en vereniging worden bedreigd, ook in landen waar deze voordien als vanzelfsprekend werden beschouwd. De bescherming van de meest kwetsbaren moet een absolute prioriteit zijn voor de EU.”

Staes wijst er op dat alle lidstaten van de EU de plicht hebben om de rechtsstaat te respecteren: "Dit is een basisbeginsel van de EU en elk land dat lid werd van de EU heeft zich hiertoe verbonden. Toen ze lid werden van de club onderschreven alle landen die kernwaarden, maar gaandeweg zijn er leiders gekomen die de regels van de club niet meer willen respecteren. Dus moeten we de EU de juiste middelen en wapens geven om de rechtsstaat tegen dit soort van politieke clowns te kunnen beschermen. Daarom is het noodzakelijk om strengere eisen te stellen inzake het toezicht op de manier waarop de EU-financiering door de lidstaten wordt gebruikt.  Zoals bekend wordt 80% van de EU begroting uitgegeven en beheerd door de lidstaten."

Staes: "In landen waar de rechtsstaat afbrokkelt, moet de EU organisaties ondersteunen die zich inzetten voor de democratie, mensenrechten en de waarden waar we allemaal achterstaan. Steeds vaker worden ngo’s open en keihard aangevallen door Europese autocraten en nationalistische populisten allerhande, en daarom is het cruciaal dat de EU hen beschermt en helpt om hun noodzakelijke werk te kunnen verder zetten.”

"Wanneer de media worden gecontroleerd door de machthebbers en of hun bevriende zakenrelaties en de rechterlijke macht volledig in handen is van de overheid, dan vormt het maatschappelijk middenveld de laatste verdedigingslinie om de democratie en de rechten van minderheden te beschermen. Als de Raad de bescherming van de rechtstaat en democratie in de lidstaten echt belangrijk vindt, dan moet ze ervoor zorgen dat ngo’s ondersteund en beschermd worden,” aldus nog Staes. “Ik ben er trots op dat de Europese groene fractie een sleutelrol speelt in deze cruciale democratische strijd”.