Auto-industrie wast groener dan groen: het geval Saab

• 2007-11-13

Elk zichzelf respecterend automerk brengt vandaag de dag een 'milieuvriendelijke' wagen op de markt. Dat betekent niet dat de eigenaar zomaar méér of zelfs evenveel zal kunnen blijven rijden zonder het milieu te beschadigen. 'Biobrandstoffen' of een 'biopowermotor' dekken immers geen milieuvriendelijke, laat staan biologische lading. Om die verwarring tussen perceptie en informatie is het de communicatiegoeroes van de auto-industrie te doen. 'Greenwashing' heet het fenomeen waar producten onterecht een groen en duurzaam label krijgen toegemeten. De Jury voor Ethische Praktijken inzake Reclame (JEP) trad me alvast bij in een deel van mijn kritiek op een recente campagne van Saab. Het merk voerde campagne onder de slogan 'Het wordt eindelijk groen op de weg'. De slagzin zou volgens Saab berusten "op elementen die gebaseerd zijn op en eigen zijn aan de Scandinavische oorsprong van Saab" (sic).

Saab is absoluut niet het enige automerk dat op een discutabele manier zijn 'groene' motoren slijt, maar het was de afgelopen tijd wel het opmerkelijkste. Vooral omdat de autobouwer stelde dat het 'eindelijk' 'groen' op de weg zou worden. Zijn nieuwe, meer zuivere motoren zouden kunnen rijden op E85 of bio-ethanol. Dat deze agrobrandstof slechts aan één tankstation in België te krijgen is en dat de Saabs die hierop rijden tot 30% (!) meer verbruiken stond niét in de advertentie. De federale overheid beveelt nochtans aan dat de auto van de toekomst dan wel voor een deel op agrobrandstoffen kan rijden, "hij zou vooral op minder brandstoffen moeten rijden en een stuk minder vervuilen".

Iets meer terughoudendheid over het aanbod van groene auto's is dan ook op zijn plaats. In het publikatern 'Car Leasing', eind oktober als bijlage in De Standaard, geeft Aernout van der Mersch, de voorzitter van de Belgische beroepsvereniging van voertuigenverhuurders, al dan niet gewild te kennen hoe de autosector aankijkt tegen de klimaatdiscussie. De leasingmaatschappijen zijn maar één klein onderdeeltje "in heel die hype die nu rond CO2-uitstoot wordt gevoerd". Het verminderen van uitstoot is een 'hype'. Een tijdelijke gekte te vergelijken met flippo's, jumpen of avatars.

Saab en anderen doen met dit soort campagnes aan ‘greenwashing’. Surfend op de golf van een toegenomen sociale en milieubewustheid prijzen ondernemingen hun producten aan als duurzaam. De consument krijgt de indruk dat hij ecologisch verantwoorde keuzes maakt door zich het product aan te schaffen. Maar moet er vreugde zijn als een luxueuze Japanse wagen met een hybride motor toch nog 186 g/km CO2 uitstoot? Ter vergelijking: de federale overheid geeft maar fiscale voordelen bij de aankoop van wagens met een maximumuitstoot van 120 g/km.

De JEP heeft nu geoordeeld dat de reclame van Saab "absolute beweringen (het wordt eindelijk groen op de weg - milieuvriendelijke motor) bevat die erop wijzen dat deze wagens geen gevolgen zouden hebben voor het leefmilieu". En die beweringen zijn niet correct. De wagens blijven schadelijke CO2 uitstoten. Saab heeft de campagne inmiddels stopgezet en te hopen valt dat zijn concurrenten in de toekomst correcte informatie zullen verschaffen.

Tijdens een studietweedaagse van Friends of the Earth bleek dat groenwassen zich niet beperkt tot de auto-industrie. Onder meer oliemaatschappijen zijn niet vies van een ongepast likje groene verf meer of minder.

Het zal er in de toekomst vooral op aankomen de mythe van de zgn. biobrandstoffen te ontkrachten. In de eerste plaats omdat ze in de verste verten niets te maken hebben met ecologie of biologische productiemethoden. Of het nu gaat om biodiesel of bio-ethanol, feit is dat deze zgn. biobrandstoffen bij een ongewijzigde mobiliteit geen milieuproblemen kunnen oplossen. Meer nog: te vrezen valt dat het tegendeel waar is. Boeren zullen inzetten op energiegewassen ten koste van voedingsgewassen, het verbruik van pesticiden kan de hoogte ingaan en consumenten zullen het verbruik niet minderen "omdat het toch allemaal bio is, nietwaar?"

Het zou daarom beter zijn de benaming 'agrobrandstoffen' te gebruiken. Europa verbiedt ook nu al het gebruik van de term 'bio' voor voedingswaren die niet op een biologische manier geteeld zijn. Ik maak me vanzelfsprekend niet de illusie dat een simpele naamsverandering volstaat om het product ecologisch aanvaardbaar te maken. Maar laat dit het begin zijn van een bredere discussie die de productie en het gebruik van agrobrandstoffen op een eerlijke manier doorlicht. Al blijft het natuurlijk ook zo dat iedere kilometer met het openbaar vervoer, te voet of met de fiets het milieu minder belast dan eentje met de wagen. Op welke brandstof die ook rijdt.

Bart Staes
Europees Parlementslid voor Groen!

***

KLACHT BART STAES AAN DE JEP (dd. 20 september 2007)

Betreft: Saab-campagne 'Het wordt eindelijk groen op de weg'

Mevrouw, Mijnheer,

Met veel nieuwsgierigheid en stijgende verbazing las ik de advertentie 'SAAB - Het wordt eindelijk groen op de weg', bijgevoegd in het Vlaamse dagblad De Standaard van 12 september 2007.

'Biopower' luidt het, daarmee ongetwijfeld verwijzend naar het feit dat SAAB wagens aanbiedt met motoren die geschikt zijn voor het gebruik van E85, dat voor 85% bestaat uit bio-ethanol.

Of het daarmee inderdaad veel 'groener' op de weg wordt valt evenwel te betwijfelen: blijkbaar is de CO2-uitstoot van een biopowermotor minstens 147 g/km (te lezen in 'de kleine lettertjes'). Dat ligt ruim boven het ijkpunt dat het Europees Parlement vooropstelt (120 g/km) en ook ruim boven de normen die in België gehanteerd worden voor een belastingvermindering op de aankoopprijs van personenwagens omdat ze weinig CO2 uitstoten. Noch in de informatiebrochure, noch op de website staat bovendien de reële CO2-uitstoot van de 'biopower'-modellen vermeld. Voorts gebruikt het gamma nog de Euro4-norm, waar andere merken de Euro5-norm al commercialiseren. En als er - zoals geschreven - 'slechts 50 g/km fossiele CO2' wordt uitgestoten, uit wat bestaat dan die andere - minimum - 97 g/km CO2?

Intrigerend is bovendien dat de maximale CO2-uitstoot vermeld in de advertentie 398 g/km bedraagt. Als dat géén drukfout is, dan benaderen sommige Saabmodellen Maserati of Landrover. En beide merken staan toch niet in de eerste plaats bekend omwille van hun positieve invloed op het milieu.

De productie van bio-ethanol dan. Die kan ook zware gevolgen hebben voor mens en milieu. Door gewasverschuivingen (bv. van tuinbouw naar bieten of graan) die de voedselvoorziening in gedrang kunnen brengen, door ontbossing, maar ook omdat de grondstoffen ervoor niet zelden moeten worden ingevoerd of intensief bewerkt moeten worden op het veld (bv. met pesticiden). Bovendien mag de energie gebruikt voor het aanmaken van biobrandstof natuurlijk niet hoger zijn dan de energie die hij levert. Zolang in dat alles geen klaarheid is geschapen is het voor de consument onmogelijk om uit te maken of hij met de aankoop van een 'Saab biopower' een voor het milieu voordelige zaak doet. Het is maar zeer de vraag of het daarmee - 'eindelijk' dan nog - groener op de weg wordt.

Meer informatie over de biobrandstoffen is overigens te lezen in een recent rapport van de OESO. En ruim een half jaar eerder verscheen daarover een beperkt overzicht van de Europese Groenen. Het argument als zou dat nieuwe informatie zijn, gaat dus niet echt op. Aangenomen mag immers worden dat een multinational als Saab weet waar het mee bezig is en de wolfijzers en schietgeweren in deze materie kent.

Specifiek wat België betreft is er in dit land voorlopig geen uitgebreid netwerk waar E85 kan worden getankt. Ook dat is iets waarvan de consument de impact nauwelijks kan inschatten, gezien hij niet weet of er binnen korte tot middellange termijn bij hem of haar een tankstation zal zijn waar hij E85 kan verkrijgen.

Over biobrandstoffen besluit de Belgische Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu het volgende: "De auto van de toekomst mag dan wel voor een deel op biobrandstoffen rijden, hij zou vooral op minder brandstoffen moeten kunnen rijden en een stuk minder vervuilen!" Uit de informatie van Saab blijkt dat het verbruik van BioPower-motoren ongeveer 30% hoger (!) ligt dan bij vergelijkbare benzinemotoren.

Deze publiciteit lijkt mij dan ook absoluut de lading niet te dekken. Het wordt niet 'groener' op de weg. In het beste geval zal Saab een gamma hebben met motoren die iets groener zijn dan deze die ze nu in hun modellen inbouwen.

Alles, zelfs de aanbevelingen en maatstaven van de Belgische federale overheid, lijkt tégen Saab te spreken.

Kan u mij meedelen of u dit beoordeelt als eerlijke reclame? En kan u mij ook de argumenten daarvoor aanvoeren? En mocht u dit niet als eerlijke reclame zien, wil u mij dan meedelen welke maatregelen u zal nemen?

In de hoop op een antwoord,

Met mijn meest oprechte groet,

Bart Staes - EP-lid voor Groen!

***

ANTWOORD JEP AAN STAES (dd. 29 oktober 2007)

Geachte Heer Staes,

Betreft: Klacht aangaande reclame voor SAAB “Het wordt eindelijk groen op de weg”.

Zoals meegedeeld in onze e-mail van 24 september jl. heeft de Jury deze reclame onderzocht.

Inmiddels werd dit dossier afgesloten en in bijlage zenden wij u hiervan de samenvatting.

De tussenkomst van de Jury betreft alleen de reclame en slaat niet op de aangeboden producten of diensten. Het mag in geen geval worden beschouwd als een garantie, want ingeval van geschil zijn uitsluitend de rechtbanken bevoegd.

Wij danken u om ons uw reactie te hebben overgemaakt en verblijven,

Met de meeste hoogachting.

SAMENVATTING DOSSIER ZOALS AANGELEVERD DOOR JEP

Adverteerder : BEHERMAN EUROPEAN N.V.
Product/Dienst : Saab
Media : Dagblad

Een folder met als titel “SAAB. Het wordt eindelijk groen op de weg. Saab BioPower” werd verspreid in bijlage aan een dagblad. Deze folder toont verschillende modellen van het merk (Saab 9-3 en 9-5) en bevat uitleg aangaande het BioPower concept. Tenslotte verwijzing naar de Saab 9-3 Unlimited Days met onderaan tabel met uitzetting aangaande de motoren en prijzen. Onderaan wordt in kleine lettertjes het gemiddeld brandstofverbruik (5,4 — 16,9 l/100 km) en CO2 uitstoot (147 tot 398 g/km) vermeld. Deze folder bevat tevens een bon voor een gratis BioCan drinkfles waarbij verzocht wordt om de persoongegevens in te vullen.

Initiatief en motivering: Lid Openbare Macht

Deze reclame met als slogan “het wordt eindelijk groen op de weg” is misleidend. De CO2 uitstoot van een biopowermotor is blijkbaar minstens 147 g/km, wat ruim boven het ijkpunt ligt dat het Europees parlement vooropstelt (120 gr/km) en ook boven de normen ligt die in Belgie gehanteerd worden voor een belastingsvermindering op de verkoopprijs van personenwagens omdat ze weinig CO2 uitstoten. Noch in de informatiebrochure, noch op de website wordt de reële CO2 uitstoot van de biopower-modellen vermeld.

Wat de verwijzing naar bio-ethanol betreft: dit kan zware gevolgen hebben voor mens en milieu (gewasverschuivingen, ontbossing, pesticiden). Bovendien mag de energie gebruikt voor het aanmaken van biobrandstof natuurlijk niet hoger zijn dan de energie die hij levert. Zolang in dit alles geen klaarheid is geschapen, is het voor de consument onmogelijk om uit te maken of hij met de aankoop van een Saab Biopower een voor het milieu voordelige zaak doet.

Uit de informatie van Saab blijkt trouwens dat het verbruik van BioPowermotoren ongeveer 30% hoger ligt dan bij vergelijkbare benzinemotoren.

Deze reclame lijkt derhalve dan ook absoluut de lading niet te dekken. Het wordt niet groener op de weg.

Standpunt of tussenkomst van de Jury

De adverteerder (Saab) liet gelden dat tegenover de absolute noodzaak om elke vorm van milieuverontreiniging te beperken Saab vandaag een originele oplossing voorstelt, met name de Biopower motoren die op bio-ethanol E85 rijden. De bijzonderheid van deze Biopower technologie is dat zij de turbo expertise van Saab combineert met een groene brandstof. Hij heeft een uiteenzetting meegedeeld over de troeven van Saab Biopower (betere prestaties - bio-ethanol is minder duur - als er geen E 85 beschikbaar is, werkt de motor eveneens op benzine - geen verlies in het volume van de koffer - de Biopower motoren produceren slechts +/- 50 gr/100 km CO2 van fossiele oorsprong).

De adverteerder legde uit waarom bio-ethanol een properdere brandstof is: om biobrandstoffen te produceren, verbouwt men planten die beginnen met CO2 te absorberen tijdens hun groei (door fotosynthese). De verbranding van bio-ethanol stoot op zijn beurt kooldioxyde uit, maar globaal gezien is de cyclus neutraal, want de productie van ethanol vereist slechts weinig energie.

Wat het verbruik van een auto betreft die op E85 rijdt, deelde hij mee dat er nog geen officiële normen zijn, maar dat volgens hem het verbruik +/- 30% hoger is dan die van de vergelijkbare benzinemotoren.

Een auto die op bioethanol rijdt, stoot globaal genomen meer CO2 uit, aangezien het verbruik hoger is, maar men dient een onderscheid te maken tussen CO2 van fossiele en van plantaardige oorsprong. Gezien de plantaardige oorsprong van bio-ethanol, moet enkel de CO2 van fossiele oorsprong in rekening worden genomen. CO2 van plantaardige oorsprong is globaal genomen neutraal voor het milieu.

Wat de folder betreft die een maximum CO2 van 398 g/km vermeldt, heeft de adverteerder bevestigd dat het om een fout gaat (het gaat om de uitstoot van de 9-7X, een grote SUV die niet op biobrandstof werkt en niet afgebeeld wordt in de folder).

Wat E85 betreft, heeft hij uitgelegd dat er nog geen pompstation toegankelijk voor het publiek in België is (met uitzondering van 1 pomp Octa+ in Brussel) en dit bij gebreke aan wetgeving die het gebruik van deze brandstof toelaat in ons land.

Tenslotte, liet hij gelden dat de slogan “het wordt eindelijk groen op de weg"berust op elementen die gebaseerd zijn op en eigen zijn aan de Scandinavische oorsprong van Saab.

Vooreerst heeft de Jury vastgesteld dat deze reclame absolute beweringen (het wordt eindelijk groen op de weg - milieuvriendelijke motor) bevat die erop wijzen dat deze wagens geen gevolgen zouden hebben voor het leefmilieu. Aangezien deze wagens niet zonder gevolgen zijn voor het leefmilieu (blijven CO2 uitstoten die schadelijk is voor het leefmilieu), is de Jury van oordeel dat dergelijke absolute beweringen strijdig zijn met art. 8 van de milieureclamecode.

De Jury heeft tevens vastgesteld dat in deze folder met als slogan "Saab. Het wordt eindelijk groen op de weg. Saab Biopower." verschillende modellen getoond en besproken worden (ondermeer Saab 9-3 en Saab 9-5). Dit geeft de indruk dat al deze modellen uitgerust zijn met een Biopowermotor. Indien zulks niet het geval zou zijn, is de Jury van oordeel dat deze reclame van aard is om de consument te misleiden aangaande de kenmerken van deze verschillende modellen en diens gevolgen voor het leefmilieu, hetgeen strijdig is met de art. 23,1° WHPC, art. 5 van de ICC code en art. 3 van de milieureclamecode.

De Jury heeft vervolgens vastgesteld dat deze reclame een bon bevat via dewelke persoonsgegevens worden verzameld. De Jury heeft dienaangaande de aandacht van de adverteerder gevestigd op zijn verplichting tot transparantie t.a.v. de consument overeenkomstig de bepalingen van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens.

De Jury heeft er nota van genomen dat de vermelding van 398g/km CO2 uitstoot een fout betreft en neemt aan dat de adverteerder deze reclame op dit punt zal aanpassen in overeenstemming met de bepalingen terzake van het K.B. van 5 september 2001(bijlage IV).

Gelet op wat voorafgaat, heeft de Jury aan de adverteerder de aanbeveling gedaan om deze reclame te wijzigen door deze in overeenstemming te brengen met bovenvermelde bepalingen en in afwachting daarvan deze reclame niet meer te verspreiden.

De adverteerder liet gelden dat hij de verspreiding van deze reclamefolder heeft laten stopzetten. In het verlengde van deze folder waren advertenties met dezelfde titel voorzien in magazines. Hij heeft beslist om ook deze advertenties te stoppen (in de mate van het mogelijke rekening houdend met de technische termijnen vereist bij sommige magazines).

Anderzijds legde hij de nadruk op de volgende elementen :
- er worden nergens in de advertentie gesteld dat de Saab Biopower geen gevolgen heeft voor het leefmilieu. Er wordt vermeld dat dankzij de plantaardige oorsprong van bioethanol, deze gevolgen sterk gereduceerd worden; de biopower motor produceert met name slechts 50 gr C02 van fossiele oorsprong. In dit opzicht is hij van oordeel dat deze campagne niet strijdig is met art. 8 van de milieureclamecode.
- de folder legt de nadruk op de nieuwe 9-3, maar in werkelijkheid zijn alle afgebeelde modellen (9-3 en 9-5) beschikbaar in de Biopower versie. Deze reclame is derhalve niet van aard om de consument te misleiden.
- zelfs indien de vermelding i.v.m. de bescherming van het privé-leven ontbreekt, verzekert hij dat zijn CRM-systeem in overeenstemming is met de wet van 8 december 1992.

De Jury heeft nota genomen dat de adverteerder de nodige maatregelen heeft genomen om deze reclame te stoppen en heeft derhalve dit dossier afgesloten.