(25/07/08) Nucléaire? Non Merci!

• 2008-07-25

De recente reeks ongelukken in Franse kerncentrales zouden nog maar eens een wake up call moeten zijn voor al degenen die denken dat kernenergie een schone toverbron van energie is, die al onze problemen zal oplossen. Met name jonge generaties denken soms te licht over de risico’s. Hiroshima en Tsjernobyl, het is al zo lang geleden…maar die fatale erfenis straalt ons nog steeds tegemoet.

Op donderdag 10 juli zaten de leden van de Groenen in het Europees Parlement in Straatsburg in blauwe, witte of rode T-shirts met het bekende lachende zonnetje en de kreet ‘Nucleaire? Non Merci!’. Aanleiding voor de verkleedpartij was de – zeer bevlogen - speech die de Franse president Sarkozy kwam geven als start van het Franse voorzitterschap van de EU. Sarkozy zei veel zinnige dingen: hij wil bijvoorbeeld klimaatverandering op de agenda houden. Over de manier waarop hij dat probleem denkt te tackelen, moeten de Groenen en luide proteststem laten horen.

Zoals bekend is Frankrijk een atoomgrootmacht, met bedrijven als Areva en GDF-SUEZ en een eigen atoompark van 121 nucleaire sites. Frankrijk bouwde een reputatie als kernmacht op, ontwikkelde een complete nucléaire infrastructuur (van uraniumwinning tot afvalbewerking), en een systeem van verschillende controle-instanties die de sector veilig moeten houden. Dat het zelfs Frankrijk niet lukt om ongelukken te voorkomen, is niet zomaar een bagatel. Vier ongelukken op amper een maand tijd deden zich voor in ‘Sarko-land’. Hoe veilig de nucléaire sector ook zegt te zijn, ongelukken komen toch systematisch voor en ook de factor ‘menselijke fout’ kan niet worden uitgesloten. Het probleem is dat de gevolgen niet zomaar kunnen worden opgeruimd en dat radioactiviteit generaties lang zijn kankerverwekkende werk blijft doen. Is dat een eigenschap van een ‘schone energiebron’?

Afgelopen woensdag was het weer raak in de kerncentrale van Tricastin, (vlakbij Avignon) waar zo’n honderd werknemers ‘licht besmet’ werden met radioactiviteit. Twee weken geleden was er op dezelfde site ook al een vorig nucleair incident. In de nacht van 7 op 8 juli lekte er 75 kilogram uranium in twee riviertjes. En vorige week vonden nog twee incidenten plaats, in Saint-Alban en in Romans-sur-Isère. In die laatste site ten zuiden van Lyon, is een geringe hoeveelheid uraniumafval in de omgeving terechtgekomen als gevolg van een ondergrondse breuk in een pijpleiding.

En elke keer is de geruststellende boodschap van het Franse nucleaire veiligheidsagentschap ASN: er bestaat geen gevaar voor de volksgezondheid. Slaap wel en morgen wacht u een stralende dag!

En toch mogen de bewoners van bepaalde gemeenten rond Tricastin hun water niet drinken en beloofde de Areva-directrice een schadevergoeding. Hoewel er onafhankelijke instanties zijn die controleren, klinken er nu geluiden dat de ongelukken niet zo onschuldig zijn als de uitbaters van de centrale beweren. Er is kritiek op de snelheid en volledigheid van de informatieverstrekking. Bovendien blijkt nu dat er vorig jaar al waarschuwingen zijn geweest. De Franse minister van milieu Jean-Louis Borloo kondigt een onderzoek aan van grondwater nabij alle 58 Franse reactoren.

Want er blijkt nu ook dat een opslagplaats van nucleair afval (laagradioactief blijft zeker 250 jaar werkzaam) bij Tricastin door de beheerder Socatri (een dochter van Areva) niet goed beheerd werd. Uraniumafval, afkomstig van een voormalige militaire opwerkingsplaats voor uranium, was niet goed opgeslagen, hetgeen al jaren eerder was gesignaleerd en genegeerd. Er is contaminatie van het grondwater vastgesteld. Borloo beloofde: ‘transparantie, transparantie, transparantie’. On verra.

Feit blijft dat voor de duizenden tonnen nucleair afval per jaar die wereldwijd worden geproduceerd nog steeds geen goede oplossing bestaat. Het feit dat dat afval zelfs in een goed georganiseerd land als Frankrijk niet altijd even goed beheerd wordt, is niet geruststellend. De alarmerende toestanden in de voormalige Sovjet-republieken heb ik destijds met eigen ogen kunnen aanschouwen.

Duidelijk is ook dat in Frankrijk de overheid en de nucleaire sector tenminste nog rekening moet houden met de publieke opinie, aangevuurd door waakzame media en maatschappelijke organisaties. Tachtig procent van de Fransen noemde de recente incidenten ‘graves’, een derde beschouwt een nucleaire ongeluk als meest bedreigend probleem, maar een ruime meerderheid blijft geloven in de noodzaak van kernenergie.

Maar een centrale vraag is nu: als Frankrijk zélf – met al zijn professionalisme – er niet in slaagt veel performanter te zijn, waarom wil datzelfde land dan kernenergie exporteren naar alle uithoeken van de wereld?

President Sarkozy zei eind april op een bezoek in Tunis tegen vertegenwoordigers van de Maghreb: ‘Franrkijk zegt u dat zijn technologie, een van de meest veilige ter wereld vastbesloten is om die in dienst te stellen van de ontwikkeling van uw economieën. Want zonder energie, zult u geen groei kennen. Zonder groei, zult u geen ontwikkeling kennen, maar wel miserie, onderontwikkeling en werkloosheid en dus terrorisme, want alles is gelieerd.’ In een hoofdredactioneel commentaar stelde Le Monde op 20 juli ironisch vast dat Sarkozy de aloude en gedateerde leus ‘Atoms for peace’ nieuw leven wil inblazen met een nieuwe variant: ‘Atome contre le choc des civilisations’.

In landen waar er nog geen sterk democratisch bestuur met voldoende tegengewicht voor machthebbers is uitgebouwd, hoe kun je er daar van uit gaan dat een gevoelige en bovendien peperdure technologie als kernenergie zomaar ingezet kan worden? Het Internationaal Atoom Agentschap (IAEA) stelt dat het zeker vijftien jaar duurt voor je voldoende know how hebt opgebouwd om de noodzakelijke veiligheidscultuur rond een nucleaire sector te garanderen.

En toch plant de nieuwe Franse energiegigant GDF-SUEZ niet minder dan 250 nucleaire sites – een kwestie van overleven voor de sector. Maar Le Monde stelde hierbij de volgende cruciale vraag: ‘Zijn we zeker dat een ‘ecosysteem’ bestaande uit technische competentie, voldoende expertise, onafhankelijke controle, levensvatbare maatschappelijke organisaties en vrije media zal ontstaan, overal waar Frankrijk zijn kernenergie exporteert?’

De risico’s op ongelukken, proliferatie van nucleair materiaal zijn in veel landen vele malen groter dan in het stabiele Frankrijk. Sarkozy, speelt met levens van mensen die nog niet eens geboren zijn.

Daarom: Nucléaire? Non Merci! Kernenergie ? Nee Bedankt !