Nieuwe Russische wet op NGO's - gevolgen voor maatschappelijk middenveld en financiering door EU (Schriftelijke vraag E-0300/06)

• 2006-03-28

*** Vraag ingediend met Satu Hassi (EP-lid voor de Finse Groenen) ***

Op 17 januari is in Rusland een omstreden wet "tot wijziging van bepaalde wetgevingsbesluiten van de Russische Federatie" in werking getreden. De nieuwe wet bevat nieuwe, strengere voorschriften voor de honderdduizenden NGO's die in Rusland werkzaam zijn. Uit naam van de bescherming van de nationale belangen en veiligheid van Rusland kan onderzoek worden gedaan naar de politieke oriëntatie van NGO's, hun financieringsbronnen en hun algehele ondersteuning van het Russische nationale beleid. Tevens kunnen hun mogelijkheden om giften uit het buitenland te ontvangen en buitenlanders op hun kantoor in dienst te nemen, aan indrukwekkende beperkingen worden onderworpen. De wet bevat zeer restrictieve en op veel plaatsen vaag geformuleerde passages, zodat de autoriteiten arbitraire beslissingen kunnen nemen.

Volgens critici zullen als gevolg van de nieuwe wet niet alleen de werkzaamheden van niet-gouvernementele organisaties ernstig worden beknot, maar zullen ook de activiteiten van het Kremlin onwelgevallige organisaties worden belemmerd of beëindigd. De waarnemers uit het maatschappelijk middenveld maken zich ernstige zorgen over wat in hun ogen een aanval is op de vrijheid van vereniging en weer een poging om onafhankelijke, kritische geesten in de Russische Federatie de mond te snoeren.

De EU beschouwt het maatschappelijk middenveld als een onmisbare factor bij de consolidering van de democratie in Rusland. De Europese Unie wil dat proces ondersteunen, met name door rechtstreekse contacten tussen maatschappelijke organisaties in Rusland en de Unie te ontwikkelen. Heeft de Commissie, gezien het feit dat de EU altijd steun heeft gegeven aan een onafhankelijk maatschappelijk middenveld in Rusland, haar bezorgdheid over de nieuwe NGO-wet kenbaar gemaakt aan de Russische regering?

Er wordt van uitgegaan dat de nieuwe registratieregeling het ontvangen van buitenlandse giften door NGO's zal bemoeilijken. Heeft de Commissie onderzocht welke gevolgen de nieuwe wet zal hebben voor de mogelijkheden van NGO's om EU-gelden voor projecten in derde landen te ontvangen?

***

ANTWOORD VAN COMMISSARIS FERRERO-WALDNER (10 maart 2006)

De Commissie en de Europese Unie zodanig hebben hun bezorgdheid bij de Russische Federatie tot uiting gebracht over de mogelijke gevolgen van het ontwerp van wet inzake niet-gouvernementele organisaties (NGO’s). De Commissie heeft zich ten overstaan van de voorzitter van de presidentiële raad inzake de ontwikkeling van het maatschappelijk middenveld en de mensenrechten, mevrouw Pamfilova, voorafgaande aan haar gesprek met president Poetin terzake bezorgd getoond over de mogelijke gevolgen van de wetgeving inzake NGO’s die worden gefinancierd door het directoraat-generaal Humanitaire hulp (DG ECHO) en andere EG-programma’s. Het lid van de Commissie, dat verantwoordelijk is voor de externe betrekkingen en het Europees nabuurschapsbeleid, heeft zelf op 7 december 2005 deze aangelegenheid bij minister Lavrov van Buitenlandse zaken te berde gebracht.

Op 19 januari 2006 heeft de EU daarop de volgende verklaring afgegeven

“De EU heeft bij de Russische Federatie haar bezorgdheid geuit over de mogelijke gevolgen van de ontwerp-wet betreffende NGO’s. Zij heeft ook beklemtoond veel waarde te hechten aan de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vereniging, die van fundamenteel belang zijn voor een democratische samenleving. De EU betuigt nogmaals haar krachtige steun voor de legitieme en vreedzame activiteiten van de civiele samenleving. Rusland heeft er belang bij dat de civiele samenleving zich vrij kan ontwikkelen.

De EU is ingenomen met de wijzigingen die vóór de tweede lezing in de ontwerp-wet zijn aangebracht, maar het blijft haar zorgen baren dat de wet zoals hij nu is aangenomen, ernstige gevolgen kan hebben voor de legitieme activiteiten van organisaties uit de civiele samenleving in Rusland.

De EU zal nauwlettend toezien hoe de wet na de inwerkingtreding ervan wordt toegepast, en verwacht dat dit zal gebeuren met inachtneming van de normen van de Raad van Europa en de OVSE en de in dat kader gedane toezeggingen.”

De EU is in de lijn van deze verklaring van plan om de kwestie van deze wetgeving in de volgende ronde van het mensenrechtenoverleg met Rusland op 3 maart 2006 ter tafel te brengen.

De nieuwe wetgeving zal eerst op 18 april 2006 in werking treden (d.w.z. 90 dagen na de officiële bekendmaking ervan op 17 januari 2006) zodat het nog te vroeg is om de werkelijke gevolgen van deze wetgeving voor de NGO’s die financieel door de EG worden gesteund, in te schatten; de geachte Parlementsleden kunnen er evenwel van verzekerd zijn dat de Commissie zeer nauwlettend op de toestand zal toezien.