Uit het derde jaarlijkse voortgangsverslag van de Commissie blijkt dat de Agenda
aangehouden wordt en geholpen heeft de arbeidsmarkten in de EU werkgelegenheidsvriendelijker te maken: in
2001-2002 werden 2,5 miljoen nieuwe banen gecreëerd. Maar het verslag geeft ook aan dat de EU zich geen
zelfgenoegzaamheid kan veroorloven en het tempo van de hervormingen moet opvoeren om het door de Top van
Lissabon aangegeven doel van nog eens 15 miljoen nieuwe banen tussen nu en 2010 te verwezenlijken. De Commissie
bekritiseert met name lidstaten omdat zij geen nationale werkgelegenheidsdoelen hebben bepaald, waardoor de
vooruitgang op weg naar de werkgelegenheidsdoelen van Lissabon in gevaar komt. Het verslag roept ook op tot
actie om de werkloosheidscijfers terug te dringen, die mede door de economische recessie weer langzaam gestegen
zijn, tot 7,8% in de EU als geheel, en tot 8,5% in de eurozone. Het verslag voegt daaraan toe dat de
tekortkomingen van de arbeidsmarkt er ten dele verantwoordelijk voor zijn dat mensen zich niet aan sociale
uitsluiting en armoede kunnen ontworstelen. Uit de meest recente beschikbare inkomensgegevens blijkt dat 15% van
de bevolking van de EU een armoederisico loopt, en 9% een aanhoudend risico. Het verslag onderstreept echter dat
zonder inkomensoverdracht 40% van de EU-bevolking een armoederisico zou lopen. Het verslag wijst ook op de
tussentijdse beoordeling van de Agenda later dit jaar, waarbij de nadruk gelegd zal worden op de noodzaak van
"betere banen" als motor van groei, zowel door een stijging van productiviteit als doordat werken voor meer
mensen attractief zou worden. Men schat dat als iedereen in de EU het equivalent van een jaar extra onderwijs en
opleiding zou krijgen, de productiviteit van de EU als geheel onmiddellijk met ongeveer 5% zou toenemen, en op
langere termijn nog eens met 5%. Ook goede gezondheid bevordert de productiviteit: gezonde werknemers verdienen
15 tot 30% meer dan werknemers met een slechte gezondheid.
Anna Diamantopoulou,
Commissaris voor Werkgelegenheid en Sociale Zaken, verklaarde: "De 'Agenda voor het Sociale Beleid' is het
instrument dat de EU gebruikt om te werken aan "meer en betere banen" en "sociale cohesie", twee zijden van de
Lissabon-driehoek van hervorming van het economische, werkgelegenheids- en sociale beleid. Onze agenda wordt
volgens plan afgehandeld. Maar de lidstaten, het bedrijfsleven en de vakbonden zijn momenteel te terughoudend
met de noodzakelijke hervormingen en verschuilen zich achter elkaar wat de doelstellingen van Lissabon betreft.
Zij zullen hun deel van de afspraken moeten nakomen als de EU de aangegeven doelen op tijd wil bereiken."
De Agenda voor het sociale beleid is de routebeschrijving van de EU voor het moderniseren en
verbeteren van het Europese sociale model door het investeren in mensen en het opbouwen van een actieve
welvaartsstaat. De agenda is gericht op het bevorderen van de strategische doelstelling van Lissabon, namelijk
economische dynamiek, volledige werkgelegenheid met banen van goede kwaliteit, en het bevorderen van sociale
cohesie. Dit is het derde jaarlijkse scorebord betreffende de tenuitvoerlegging van de agenda voor het sociale
beleid. De doelstelling is de behaalde resultaten en eventuele onvoldoende prestaties bij te houden en te
verzekeren dat de verschillende actoren actief blijven werken aan de tenuitvoerlegging van de agenda (zie
bijlage voor details). Het scorebord loopt ook vooruit op de hoofdpunten van de tussentijdse herziening van de
Agenda voor het Sociale Beleid, die in 2003 zal plaatsvinden.
De werkgelegenheids- en
sociale situatie
Werkgelegenheidssituatie
Ondanks de recente
vertraging van de economie tonen de arbeidsmarkten in de EU veerkracht: in 2001 en 2002 werden er 2,5 miljoen
nieuwe banen gecreëerd. Deze groei van de werkgelegenheid zal naar verwachting doorgaan, met ongeveer 500.000
nieuwe banen in 2003, maar het werkloosheidscijfer zal volgens de voorspellingen ook licht stijgen van 7,6% in
2002 tot 7,7% gemiddeld in 2003.
Ondanks de verbetering van het werkgelegenheidscijfer zijn
er nog een aantal fundamentele tekortkomingen die dringend moeten worden aangepakt. Dit zijn:
- aanhoudende hoge werkloosheid en langdurige werkloosheid;
- hardnekkig lage
werkgelegenheidscijfers voor vrouwen;
- leeftijdgerelateerde verschillen in werkgelegenheidscijfers;
- immigranten, leden van etnische minderheden en andere kansarme groepen worden nog steeds met
aanzienlijke obstakels geconfronteerd op de arbeidsmarkt;
- de regionale verschillen binnen
verschillende lidstaten, die nadelig zijn voor de sociale cohesie van Europa;
- aanhoudende knelpunten
en tekorten aan bepaalde vaardigheden op regionale arbeidsmarkten.
Om de
Lissabon-doelstellingen voor 2010 te verwezenlijken, zullen er nog eens 15 miljoen nieuwe banen gecreëerd moeten
worden. De hervorming van arbeidsmarkt moet dus worden voortgezet in het kader van de nieuwe, meer doelgerichte
Europese Werkgelegenheidsstrategie die de Commissie onlangs heeft voorgesteld en waarover de ministers van
werkgelegenheid op 6 maart zullen discussiëren.
Sociale situatie
De vastgestelde structurele zwakheden van de arbeidsmarkt zijn in belangrijke mate verantwoordelijk voor het
voortbestaan van armoede en sociale uitsluiting. Maar ook andere factoren verdienen aandacht, zoals het
ontbreken van basisvaardigheden, slechte gezondheid of een handicap. Anderzijds kan het hebben van een baan op
zichzelf onvoldoende zijn om werknemers in staat te stellen om zich aan armoede en sociale uitsluiting te
ontworstelen, met name als dat werk samengaat met lage lonen, kwalitatief laagstaande taken, onzekere
arbeidsvoorwaarden en onvoldoende opleiding.
Uit de meest recente beschikbare
inkomensgegevens blijkt dat 15% van de bevolking van de EU, ofwel ongeveer 56 miljoen mensen, een armoederisico
loopt (minder dan 60% van het nationale mediane equivalente inkomen). Bijzonder opvallend is het feit dat 9% van
de bevolking van de EU een aanhoudend armoederisico loopt (gedurende ten minste twee van de afgelopen drie
jaren). Sociale zekerheid speelt een belangrijke rol bij het beperken van het armoederisico. Zonder uitkeringen
zou het armoederisico 40% zijn geweest. Dit cijfer toont zowel het belang als de beperkingen van de herverdeling
van inkomen aan.
Tussentijdse herziening van de agenda
De
strategie van Lissabon moet richtinggevend zijn voor alle actie inzake de bevordering van werkgelegenheid en
sociaal beleid in de EU. Dit betekent dat het beleid gericht dient te zijn op het maximaliseren van de positieve
interactie tussen het economisch, werkgelegenheids- en sociale beleid. De rol van het sociale beleid als
productieve factor is van cruciaal belang bij het formuleren van beleid, en de kosten van sub-optimaal sociaal
beleid zullen dan ook uitgebreid aan de orde komen bij de tussentijdse beoordeling van de Agenda voor het
sociale beleid die in de eerste helft van dit jaar zal plaatsvinden.
Sociaal partnerschap en
sociale dialoog spelen een cruciale productieve rol doordat zij de onzekerheid van actoren over het gedrag van
anderen verminderen, en daardoor een gunstig klimaat creëren voor de accumulatie van sociaal kapitaal. In een
steeds meer op kennis gebaseerde economie wordt sociaal partnerschap een collectief hulpmiddel voor vernieuwing.
Er zijn sterke aanwijzingen dat een verhoging van het (gemiddelde) opleidingsniveau met ongeveer een jaar
aanvullende scholing, of het equivalent daarvan, de totale productiviteit onmiddellijk met ongeveer 5% verhoogt,
en op langere termijn met nog eens 5%. Op micro-economisch niveau is er een aantoonbaar verband tussen interne
opleiding en individuele lonen: een jaar opleiding leidt tot een verhoging van de lonen met wel 5%. Dit is een
sterk bewijs van de voordelen van het optimaliseren van sociaal beleid en investeringen in mensen. Een
vergelijkbaar economisch voordeel dan wel nadeel geldt ook ten aanzien van de toegang tot gezondheidszorg.
Werknemers in goede gezondheid verdienen 15-30% meer dan werknemers met een slechte gezondheid. Het
onderliggende doel bij de modernisering van het sociale beleid is dan ook dat het dat het moet worden opgezet
als een investering die de efficiëntie van de markt bevordert, en niet alleen ondoelmatigheden corrigeert.
Om te verzekeren dat alle actoren en "stakeholders" een inbreng hebben bij de beoordeling van de
tenuitvoerlegging van de agenda tot nu toe, en bij het debat over de prioriteiten voor de resterende looptijd
van de agenda, organiseert de Commissie een grootscheepse conferentie op 19-20 maart 2003. (zie
http://europa.eu.int/comm/employment_social/news/2001/oct/socpolag/social_pol_ag_en.html
voor meer details)
Bijlage 1
Voornaamste maatregelen inzake
Werkgelegenheid en Sociaal Beleid 2002
1. Agenda voor het sociale beleid
Mededeling over het scorebord voor de uitvoering van de Agenda voor het sociaal beleid
2. Het bevorderen van meer en betere banen
Richtsnoeren voor het
werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten voor 2002; Aanbeveling inzake de tenuitvoerlegging van het
werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten
Inventarisatie van vijf jaar Europese
Werkgelegenheidsstrategie
Stroomlijnen van de jaarlijkse coördinatiecyclus voor economisch
en werkgelegenheidsbeleid
Ontwerp van het Gezamenlijk Verslag over de werkgelegenheid 2002
Actieplan voor vaardigheden en mobiliteit
Stimuleringsmaatregelen op het
gebied van de werkgelegenheid
Anticiperen op en gebruik maken van veranderingen op het werk
Formele goedkeuring van een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van
een algemeen kader betreffende de informatie en raadpleging van de werknemers in de Europese Gemeenschap
Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 80/987/EEG betreffende
de onderlinge aanpassing van de wetgevingen van de lidstaten inzake de bescherming van de werknemers bij
insolventie van de werkgever
Voorstel voor een Richtlijn van het Europees Parlement en de
Raad betreffende de arbeidsvoorwaarden van uitzendkrachten
Voorstel van de Commissie voor
een Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende een aantal aspecten van de organisatie van de
arbeidstijd
Mededeling van de Commissie over de Europese sociale dialoog, een kracht voor
modernisering en verandering
Voorstel voor een besluit van de Raad tot instelling van een
Tripartiete Sociale Top voor Groei en Werkgelegenheid
Raamovereenkomst van de sociale
partners over telewerken
Overleg met de sociale partners: "Anticiperen op en managen van
verandering: een dynamische benadering van het sociale aspect van bedrijfsreorganisaties"
Tweede fase van het overleg met de sociale partners over de bescherming van de persoonlijke gegevens van
werknemers
Eerste fase van het overleg met de sociale partners over stress
Mededeling van de Commissie over een kader voor de bevordering van de financiële participatie van werknemers
Mededeling van de Commissie betreffende de sociale verantwoordelijkheid van bedrijven
Oprichting van het Europese "Multi-Stakeholder Forum"
Gezondheid en
veiligheid
Richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende trillingen
(fysische agentia)
Overeenkomst na bemiddeling over een Richtlijn van het Europees Parlement
en de Raad inzake geluid (fysische agentia)
Eerste lezing in het EP en gemeenschappelijk
standpunt van de Raad over een voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging
van Richtlijn 83/477/EEG van de Raad betreffende de bescherming van werknemers tegen de risico's van
blootstelling aan asbest op het werk
Een nieuwe communautaire gezondheids- en
veiligheidsstrategie 2002-2006
Bevordering van sociale integratie
Uitvoering van Nationale Actieplannen
Overeenkomst van de Raad over
gemeenschappelijke doelstellingen voor de volgende fase
5. Modernisering van sociale
bescherming
Ontwerp Gezamenlijk Verslag over pensioenen goedgekeurd door de Commissie
Ontwerp Gezamenlijk Verslag over gezondheid
Overeenkomst over een
Verordening van de Raad betreffende de uitbreiding van de bepalingen van Verordening 1408/71 tot onderdanen van
derde landen
Raadpleging van de sociale partners over de portabiliteit van pensioenen
6. Gelijkheid van mannen en vrouwen
Formele goedkeuring door het
Europees Parlement en de Raad van de richtlijn tot wijziging van richtlijn 76/207/EEG
Conclusies van de Raad over het opnemen van het genderperspectief in de Landbouwraad en gendermainstreaming
in het EU-beleid
Verslag van het EP over de vertegenwoordiging van vrouwen bij de sociale
partners van de Europese Unie
Raamstrategie inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen -
werkprogramma voor 2002
7. Uitbreiding en internationale betrekkingen
Openstelling van de vier actieprogramma's op het terrein van werkgelegenheid en sociale zaken voor
kandidaat-lidstaten
Gezamenlijke Beoordelingsdocumenten inzake prioriteiten op het gebied
van werkgelegenheidsbeleid
Voorbereiding van een Gezamenlijk Memorandum over integratie met
de kandidaat-lidstaten
Bijdrage aan de Tweede Wereldvergadering over vergrijzing
Bijdrage voor de Wereldtop van Johannesburg
Bijlage 2
Belangrijkste initiatieven voor 2003
Voor het jaar 2003 zal de Commissie een aantal
belangrijke initiatieven nemen(1).
Tussentijdse evaluatie van de agenda voor het sociaal
beleid
Op het gebied van werkgelegenheid zullen de belangrijkste initiatieven zijn :
Mededeling met een beschrijving van de benadering voor de herziening van de Europese
Werkgelegenheidsstrategie
Voorstel voor een besluit van de Raad over richtsnoeren voor het
werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten voor het jaar 2003
Aanbeveling voor een aanbeveling
van de Raad voor de tenuitvoerlegging van het werkgelegenheidsbeleid van de lidstaten voor het jaar 2003
Verslag van de Commissie over de leeftijd waarop werknemers de arbeidsmarkt verlaten
Mededeling over de interactie tussen immigratie, werkgelegenheid en sociaal beleid in de EU
Tussentijdse evaluatie van het ESF in kader van de evaluatie van de Structuurfondsen
Mededeling van de Commissie aan de lidstaten tot herziening van de richtsnoeren voor het
communautaire EQUAL-initiatief betreffende transnationale samenwerking ter stimulering van nieuwe wijzen van
bestrijding van alle vormen van discriminatie en ongelijkheden in verband met de arbeidsmarkt
Betreffende verandering en werkomgeving
Follow-up van de raadpleging van de
sociale partners over de verwerking van persoonlijke gegevens en de bescherming van de privacy in het kader van
de werkgelegenheid
Raadpleging van de sociale partners over de wenselijkheid van herziening
van Richtlijn 94/45/EG inzake de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in
ondernemingen of concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers,
rekening houdende met het nieuwe werkprogramma van de sociale partners inzake met name herstructurering
Mededeling van de Commissie over de herziening van Richtlijn 96/71/EG betreffende de
terbeschikkingstelling van werknemers met het oog op het verrichten van diensten
Mededeling
van de Commissie over de herziening van Richtlijn 93/104/EG betreffende een aantal aspecten van de organisatie
van de arbeidstijd
Richtlijn van de Commissie tot vaststelling van een tweede lijst met
indicatieve grenswaarden voor beroepsmatige blootstelling voor de tenuitvoerlegging van Richtlijn 98/24/EG van
de Raad betreffende de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van werknemers tegen risico's van
chemische agentia op het werk
Mededeling van de Commissie over de feitelijke
tenuitvoerlegging van wetgeving op het gebied van gezondheid en veiligheid (Richtlijn 89/391 en 6 andere)
Bevordering van sociale integratie en bestrijding van discriminatie
Ontwerp
Gezamenlijk Verslag 2003 over sociale integratie
Mededeling van de Commissie over het
vervolg van het Europees Jaar van de Gehandicapten 2003
Mededeling van de Commissie over een
evaluatie van de vooruitgang die is geboekt door het Europees Waarnemingscentrum voor Racisme en
Vreemdelingenhaat, met voorstellen voor wijziging van Verordening EG 1035/97 tot oprichting van het Centrum
Mededeling van de Commissie aan de Raad over de VN-Conventie over Mensenrechten van mensen
met een handicap
Eerste Europese verslag over gelijke kansen en discriminatie
Sociale bescherming
Mededeling aan de Raad, het Europees Parlement, het
Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's over de volgende stappen voor
beleidssamenwerking op het gebied van gezondheid en langdurige zorg
Verbetering van de
samenwerking in de EU ter bevordering van het aantrekkelijker maken van werken binnen de stelsels voor sociale
zekerheid (arbeid lonend maken)
Mededeling over de invoering van de Europese
ziektekostenverzekeringskaart
Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de
Raad tot wijziging van Verordening (EEG) 1408/71 van de Raad betreffende de toepassing van de sociale
zekerheidsregelingen op werknemers en zelfstandigen, alsmede op hun gezinsleden, die zich binnen de Gemeenschap
verplaatsen, en van Verordening (EEG) 574/72 van de Raad tot vaststelling van de wijze van toepassing van
Verordening (EEG) 1408/71
Maatregelen ter verbetering van de portabiliteit van
beroepsgebonden pensioenrechten (tweede fase van het overleg met de sociale partners)
Gelijke kansen
Herziening van de richtlijnen inzake gelijkheid van mannen en vrouwen
Jaarverslag over gelijke kansen in de EU
Rapport over mainstreaming van het
genderperspectief
Werkprogramma inzake de gelijkheid van mannen en vrouwen
Mainstreaming van het genderperspectief in de Structuurfondsen
Uitbreiding
Voortzetting van de voorbereidingen voor de uitbreiding
Ondertekening van
gezamenlijke memoranda over sociale integratie
Voortgangsrapportage over gezamenlijke
actieprogramma's
Starten van een initiatief met NGO's gericht op ontwikkeling van het
maatschappelijk middenveld in de kandidaat-lidstaten
(1) Zie ook het Wetgevings- en Werkprogramma van
de Commissie voor 2003 (COM(2002) 590), waarin het werkgelegenheids- en sociaal beleid wordt gepresenteerd in
het kader van de strategische prioriteiten van de Commissie.