(20/04/05) Hoger onderwijs: de universiteiten moeten een optimale bijdrage leveren aan de Lissabonstrategie

• 2005-04-20

De Europese Commissie heeft vandaag een mededeling goedgekeurd getiteld “Mobilisatie van het intellect in Europa: mogelijkheden voor universiteiten om een optimale bijdrage te leveren aan de Lissabonstrategie”. Dit document is samen met het werkdocument van de Commissie “European Higher Education in a Worldwide Perspective” een vervolg op de mededeling “De rol van de universiteiten in het Europa van de kennis” en de daarop volgende raadpleging van de betrokken personen en instellingen. Het wijst op de talrijke uitdagingen waarvoor de Europese universiteiten staan en op het gevaar dat, indien niets wordt ondernomen, de kloof met de belangrijkste concurrenten van Europa op dit terrein steeds groter zal worden.

Kennis en innovatie zijn de motoren voor duurzame groei in het Europa van vandaag en de universiteiten zijn cruciaal voor de doelstellingen die tijdens de Europese lentetop zijn vastgesteld, aldus Ján Figel’, de commissaris voor onderwijs en opleiding, op een persconferentie. Toch wijst de vandaag goedgekeurde mededeling op belangrijke tekortkomingen in de prestaties van de Europese instellingen voor hoger onderwijs, vergeleken met die van onze voornaamste concurrenten, vooral de VS. Hoewel de gemiddelde kwaliteit van de Europese universiteiten tamelijk goed is, kunnen de universiteiten geen optimale bijdrage leveren op het punt van economische groei, sociale samenhang en meer en betere banen. De Commissie roept de nationale beleidsmakers ertoe op maatregelen te treffen die de universiteiten de mogelijkheden bieden om optimaal bij te dragen aan de Lissabonstrategie.

Met slechts 21% van de EU-beroepsbevolking met een diploma hoger onderwijs kan de EU de vergelijking met de VS (38%), Canada (43%) of Japan (36%) niet goed doorstaan. Behalve in enkele landen stagneert bovendien de toegang tot het hoger onderwijs in Europa momenteel op een relatief laag niveau.

De Commissie is van mening dat dit te wijten is aan een gebrekkige respons van de universiteiten op maatschappelijke veranderingen en het model van levenslang leren.

De minder goede prestaties van Europa zijn ook te wijten aan een groot tekort aan middelen. Gemiddeld trekken de EU-landen slechts 1,1% van hun BBP uit voor hoger onderwijs, hetgeen even veel is als Japan maar veel minder dan Canada (2,5%) en de VS (2,7%). Indien Europa het totaalcijfer van de VS zou willen benaderen, zou elk jaar 150 miljard euro extra aan hoger onderwijs moeten worden gespendeerd. Deze situatie heeft een negatieve uitwerking op de prestaties van de Europese universiteiten op het gebied van het toponderzoek, hetgeen resulteert in een lager aandeel wetenschappelijke publicaties, patenten en Nobelprijswinnaars dan de VS. Een belangrijk verschil is dat de Europese universiteiten nog steeds bijna uitsluitend afhankelijk zijn van (beperkte) overheidssubsidies, terwijl in de concurrerende landen door een grotere diversificatie van de financiële middelen, met veel hogere bijdragen vanuit het bedrijfsleven en particulieren, een veel sterkere en blijvende expansie mogelijk is gemaakt.

De mededeling wijst drie prioritaire gebieden aan waarvoor aan de Europese universiteiten hervormingen nodig zijn:

(1) een grotere kwaliteit en aantrekkelijkheid van de Europese universiteiten,

(2) een verbetering van het bestuur en de stelsels, en

(3) een grotere en meer gediversifieerde financiering (met of zonder een belangrijke financiële bijdrage van de studenten).

De Commissie dringt er bij alle lidstaten op aan ervoor te zorgen dat hun regelgeving de universiteiten in staat stelt daadwerkelijke veranderingen door te voeren en strategische prioriteiten na te streven.

Ook voor de universiteiten zelf is een cruciale rol weggelegd, met name voor een betere communicatie met de burger over de prestaties van de universiteiten en grotere inspanningen voor hun marktpresentie in binnen- en buitenland. Zij moeten ook hun menselijke potentieel kwalitatief en kwantitatief verbeteren.

De Commissie roept de Raad op een resolutie aan te nemen die zich sterk maakt voor een nieuw type partnerschap tussen de overheid en de universiteiten en voor voldoende investeringen in hoger onderwijs. Meer investeren in de modernisering van hoger onderwijs en onderzoek in Europa, en de kwaliteit ervan verbeteren, is een directe stimulans voor de toekomst van Europa en de Europeanen.

Meer informatie