AA
De lange en lastige mars van Turkije naar Europa

EUROPA, een vredestichtend project

Drie oorlogen in Europa tussen Frankrijk en Duitsland in een tijdspanne van 75 jaar, de Frans-Duitse Oorlog van 1870-1871, de Eerste Wereldoorlog 1914-1918 en de Tweede Wereldoorlog 1939-1945, hadden als economische inzet onder meer de steenkoolwinningsgebieden en bijbehorende staalindustrie van de Ruhr, Elzas-Lotharingen en het Saarland. Na 1945 oordeelden heel wat politieke leiders in Europa daarom dat een economisch samenwerkingsverband, dat de economische belangen zou loskoppelen van het nationale staatsbelang, een belangrijk risico op internationale conflicten zou wegnemen.

De Franse minister van Buitenlandse Zaken, Robert Schuman, nodigde op 9 mei 1950 alle Europese landen uit tot een verregaande samenwerking (Schumanplan). Op 18 april 1951 werd het Verdrag van Parijs ondertekend door Frankrijk, de Bondsrepubliek Duitsland, Italië, België, Nederland en het Groothertogdom Luxemburg, waarmee in 1952 de EGKS (Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal) ontstond. Hierdoor werden productie en prijzen op het gebied van kolen en staal niet meer afzonderlijk nationaal geregeld, maar overgedragen aan een supranationaal orgaan.

De ondertekenaars waren dezelfde zes landen ('Europa van de Zes') die in 1957 in Rome het Verdrag tot oprichting van de EEG (Europese Economische Gemeenschap) sloten. Dit Verdrag van Rome trad in werking vanaf 1 januari 1958. Gelijktijdig werd het verdrag ter oprichting van EURATOM gesloten voor het beheer van gemeenschappelijke ontwikkeling van kernenergie (voor vreedzame doeleinden). EURATOM fuseerde in de jaren '60 met de EEG en de EGKS tot de EG (Europese Gemeenschappen).

TURKIJE in de ban van EUROPA

Turkije, dat al sinds 1949 lid is van de Raad van Europa (internationale organisatie van 47 landen van Europa), vroeg in 1959 het associatielidmaatschap voor de EEG aan. In 1963 sloten Turkije en de EG een associatieovereenkomst waarin stond dat Turkije 'op termijn' lid mocht worden van de EG.
Het Fusieverdrag of Verdrag van Brussel van 1967 is een verdrag van de EU (Europese Unie). Het bepaalde dat er voortaan één Commissie, één Raad van Ministers, één budget, en één Hof van Justitie was voor de drie, tot dan toe gescheiden organisaties EGKS, EEG en EURATOM. Vanaf dat moment spreekt men van de Europese Gemeenschappen.
In 1973 traden Denemarken, Ierland en het Verenigd Koninkrijk toe tot de EG.
Turkse militairen nog steeds slagvaardig
In 1974 viel Turkije het noorden van Cyprus binnen na de mislukte machtsgreep van de Griekse paramilitaire militie EOKA. In 1980 had in Turkije een militaire staatsgreep plaats. Daarop schortte de EG het associatieverdrag met Turkije op. Turkije vroeg in 1987 toch het EG-lidmaatschap aan. Deze aanvraag werd door de EG geweigerd in 1989.
Griekenland (in 1981), Portugal en Spanje traden toe tot de EG (in 1986).

De Kopenhagen-criteria en de EU-Verdragen

In 1993 trad het Verdrag van Maastricht betreffende de oprichting van de Europese Unie (EU) in voege, kortweg het EU-Verdrag. De Raad van de Europese Unie (ook Raad van Ministers genoemd) die samen met het Europees Parlement de wetgevingstaak en de begrotingstaak van de EU uitoefent, formuleerde de zogenaamde Kopenhagen-criteria waaraan kandidaat-landen moeten voldoen om voor het lidmaatschap van de EU in aanmerking te komen:

- politieke criteria: het betrokken land moet beschikken over stabiele instellingen die de democratie, de rechtsorde, de mensenrechten en het respect voor en de bescherming van minderheden waarborgen;

- economische criteria: de toekomstige lidstaat kent een functionerende vrije markteconomie en kan het hoofd bieden aan de concurrentiekracht van de Unie;

- het 'acquis communautaire': het overnemen van de bestaande Europese wet- en regelgeving en de uitvoering daarvan.
Verder werd in het verdrag bepaald dat er een Economische en Monetaire Unie (EMU) gevormd zou worden, met een gemeenschappelijke munteenheid, die de 'euro' genoemd zou worden. Daarvoor werd een Europese begrotingsdiscipline afgesproken, de zogenaamde "Maastrichtnorm".
Het Verdrag van Amsterdam van 1999 werkte o.a. het Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid (GBVB) verder uit. Door het Verdrag van Nice van 2003 werden de spelregels binnen de EU hervormd. En door het Verdrag van Lissabon van 2009 kreeg het Europees Parlement een grotere rol toebedeeld, kreeg de Raad een voorzitter, kwam er een Hoge Vertegenwoordiger van de EU voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid en een Handvest van grondrechten van de Europese Unie.

In 1995 traden Finland, Oostenrijk en Zweden toe tot de EU.

Toetredingsonderhandelingen in het verschiet

In 1996 trad de Douane-unie tussen de EU en Turkije in werking.

In 1999 verleende de EU aan Turkije de status van kandidaat-lid.

In 2002 beloofde de EU aan Turkije - als aan de Kopenhagen-criteria voldaan zou zijn - de start van toetredingsonderhandelingen eind 2004.

In 2004 traden Cyprus (door Turkije niet erkend), Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië toe tot de EU.

Ook in 2004 kondigde de EU aan dat onderhandelingen met Turkije op 3 oktober 2005 zouden kunnen beginnen. In 2005 zijn die toetredingsonderhandelingen met Turkije - zij het onder bezwaar van Oostenrijk - effectief gestart.

In 2007 traden Bulgarije en Roemenië toe tot de EU.

Ondertussen zijn nog toetredingsonderhandelingen lopende met IJsland, Kroatië, Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, Montenegro, Servië, Turkije en zijn Albanië, Bosnië-Herzegovina en Kosova mogelijke toetreders.

Niet eerder dan in 2015 zal Turkije mogelijk toetreden tot de EU. Zowel Turkije als de Europese Unie zijn zich ervan bewust dat het toetredingsproces langdurig is. Een toetredingsdatum is dan ook niet vastgelegd. De onderhandelingen worden gevoerd door de Europese Commissie met als eerstverantwoordelijke de Eurocommissaris voor uitbreiding en Europees nabuurschap: Stefan Füle (Tsjechië).

Stapsgewijze Turkse hervormingen

De toetredingsonderhandelingen behelzen de aanvaarding en de uitvoering van de Europese wetgeving, het 'acquis', en meer in het bijzonder de gezamenlijk vastgestelde prioriteiten door de Commissie en Turkije. Elk jaar onderzoekt de Commissie de door Turkije gerealiseerde voortgang. Het meest recente rapport aan de EU-Raad en aan het Europees Parlement dateert van oktober 2011. Het Europees Parlement nam dit rapport aan op 29 maart 2012.

Turkije heeft de afgelopen jaren veel hervormingen doorgevoerd om toetreding mogelijk te maken. Zo werd de doodstraf afgeschaft. Er werden meer rechten toegekend aan de Koerdische minderheid, waaronder het recht om Koerdisch te spreken, te onderwijzen en te gebruiken in politieke toespraken. Er werden Koerdisch- en Arabischtalige zenders toegelaten. De politie kwam onder strengere controle te staan, gevangenissen werden gemoderniseerd en 3 jeugdgevangenissen gesloten na inspectie door een parlementaire commissie voor mensenrechten. De vrijheid van meningsuiting en drukpers werden uitgebreid. De grootste vooruitgang werd op economisch gebied geboekt. De markt werd in snel tempo geliberaliseerd, waardoor de Turkse economie van 2002 tot 2008 een van de sterkst groeiende economieën ter wereld was. De werkloosheid in Turkije daalde in 2011 tot 9,3%; iets lager dan het EU-gemiddelde.

Een nieuwe Turkse grondwet

Op 12 september 2010 werd in Turkije een referendum gehouden over een aantal wijzigingen in de Grondwet. Een aantal lofwaardige democratische beginselen werden aan de kiezers ter goedkeuring voorgelegd, zoals o.m. positieve discriminatie voor zwakkeren, verankering van het recht op privacy, vrijheid van beweging, bescherming van de kinderrechten, recht op lidmaatschap van meerdere vakbonden, het recht van ambtenaren om cao-onderhandelingen te voeren, bescherming van het stakingsrecht, aanstelling van een ombudsman, parlementariërs die hun functie niet verliezen wanneer hun partij verboden wordt, de Hoge Militaire Raad onderworpen aan rechterlijk toezicht, rechtszekerheid voor ambtenaren, toezicht op de gerechtelijke diensten, burgers niet meer berecht door militaire rechtbanken, het Constitutionele Hof niet alleen door de president samengesteld ...
Het referendum kreeg de steun van de Regeringspartij AKP van premier Erdogan, tegenstanders waren de oppositiepartij CHP en de nationalistische partij MHP. De Koerdische Partij voor een Democratische Samenleving (DTP) boycotte de stembusgang. De hervormingen van de nieuwe Grondwet werden door een meerderheid van 58% van de bevolking aanvaard.

Het Europees Parlement blijft kritisch

De Europarlementariërs lieten begin 2011 weten tevreden te zijn over de grondwetswijzigingen die Turkije doorgevoerd had. Ze noemden deze hervormingen "een stap in de goede richting", maar benadrukten ook dat deze wijzigingen alleen nog niet voldoende zijn voor toetreding. Het EP toonde zich in maart 2011 bezorgd over de voortgang van de hervormingen en over de aanhoudende problemen in de relatie met Cyprus. Deze hervormingen zouden vooral op het gebied van vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst en van de positie van vrouwen plaats moeten vinden. Ook de bilaterale relatie met Cyprus zou moeten verbeterd worden.
Het EC-rapport van 2011, besproken door het EP in 2012
Het rapport behandelt 17 artikelen die getoetst worden aan de reële voortgang die Turkije gemaakt heeft betreffende fundamentele hervormingen om te beantwoorden aan de toetredingsvoorwaarden van de EU. Begrijpelijkerwijs moeten wij ons beperken tot de grote lijnen en de topics.

- Recht en veiligheid
De strijd tegen corruptie staat nog in de kinderschoenen; er is gebrek aan doorzichtigheid aangaande partijfinanciering en onschendbaarheden; grote inspanningen zijn nog nodig inzake mensenrechten en bescherming van minderheden.

- Regionaal beleid
Hier is vooruitgang vast te stellen, maar het financieel beheer en de controle van de fondsen schieten tekort.

- Buitenlandse politiek en gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid
Dankzij de tolunie is hier een merkbare voortgang waar te nemen, maar de betrekkingen met Israël zijn verslechterd.

- Energie
In deze sector zijn de vorderingen ongelijk: ze zijn bevredigend betreffende de binnenlandse energiemarkt maar maatregelen betreffende de controle op nucleaire stoffen en de kernstop zijn dringend noodzakelijk.

- Milieu
Voortgang inzake afvalverwerking, maar een onvoldoende voor luchtkwaliteit, waterverontreiniging en voor natuurbescherming.

- Vervoer
Lichte vooruitgang in de gelijkschakeling van het transportdomein, vooral wat betreft de luchtvaart, het wegvervoer en de trans-Europese netten, maar in de maritieme sector is Turkije niet mee met de internationale verdragen. De afwezigheid van communicatie tussen de luchtvaartcentra van Cyprus en Turkije brengt de luchtvaartveiligheid in gevaar.

- Onderwijs en cultuur
Er is enige vooruitgang op het vlak van onderwijs en vorming, maar geen enkele voortgang inzake wettelijke gelijkschakeling in de wereld van de cultuur.

- Mededinging
Er is gelijkschakeling in het domein van de strijd tegen de ententes, tegen de misbruiken en de concentraties. Nochtans moet er nog gelijkschakeling komen inzake de regels van de tolunie.

- Informatiemaatschappij en media.
Het rapport onderlijnt de vorderingen voor wat betreft de elektronische communi-caties en de audiovisuele politiek.

- Onderzoek en nieuwe technologieën
Het rapport ziet voldoende vorderingen inzake de toekomstige integratie van Turkije in de Europese onderzoeksruimte en zijn voorbereiding op de Unie van de vernieuwing.

- Gezondheid en consumenten
Het rapport meldt vorderingen zowel betreffende de volksgezondheid als de bescherming van de verbruikers. Nochtans moet Turkije de gelijkschakeling met de Europese wetgeving voltooien.

- Werkgelegenheid en sociale zaken
Het rapport verwijst naar de beperkte vorderingen op het vlak van werkgelegenheid en sociale zaken. Ondanks grondwettelijke veranderingen is de volle waarborg van de syndicale rechten nog niet verzekerd. Zwartwerk en vrouwenarbeid blijven bronnen van voortdurende bezorgdheid.

- Fiscaliteit
Beperkte vorderingen inzake wettelijke gelijkschakeling, in het bijzonder betreffende het verbod van discriminerende praktijken voor tabak. De verhoging van de accijnzen op sterke dranken overtreedt het overeengekomen actieplan met de Commissie. Afschaffing van de discriminerende fiscaliteitpraktijken is bepalend voor vorderingen op dit vlak. Er is geen vooruitgang inzake directe fiscaliteit.

- Interne markt
Er is vooruitgang betreffende het vrij verkeer van goederen, maar technische obstakels voor de handel zijn strijdig met de verplichtingen van de tolunie. Er is geen voortgang inzake het vrij verkeer van werknemers. De gelijkschakeling inzake het recht op vestiging en de vrije dienstlevering staat nog in de kinderschoenen. Vorderingen zijn er wat betreft het vrij verkeer van kapitalen. Het juridisch kader inzake de financiering van het terrorisme blijft onvolledig. Beperkte vorderingen zijn te signaleren betreffende de openbare aanbestedingen. Het strategisch project voor gelijkschakeling van de wetgeving met een actieplan is nog niet aangenomen. Turkije onderhoudt afwijkingen die tegengesteld zijn aan het Europees gemeenschapsrecht. Wat het vennootschapsrecht betreft zijn belangrijke vorderingen waargenomen. Het kader betreffende de audit is er nog wel niet. De gelijkschakeling op het vlak van het intellectuele eigendomsrecht blijft middelmatig. Turkije staat op een hoog peil van gelijkschakeling op vlak van de douanevoorschriften, dankzij de tolunie met de EU. De wetgeving betreffende de tolvrije zones, het toezicht en de tariefcontingenten moet nog aangepast worden.

- Ondernemingen
Het rapport stelt aanzienlijke vorderingen vast betreffende de politiek op het gebied van ondernemingen en industrie, in zoverre dat ze bijna overeenstemmen met de criteria van het EU-acquis.

- Landbouw, visserij en voedselveiligheid
Vorderingen worden gemeld op het vlak van landbouw en plattelandsontwikkeling. De Commissie meent dat het land klaar is om over te gaan tot de tweede fase ter voorbereiding van de plattelandsontwikkeling. Ook in het domein van de visserij zijn er vorderingen gerealiseerd. De voedselveiligheid en de veterinaire politiek gaan er op vooruit. De dierengezondheid moet niettemin verbeterd worden.

- Economie en munt
Het rapport 2011 stelt een solide economische opleving vast in Turkije. De markteconomie is inderdaad levensvatbaar en staat toe het hoofd te bieden aan de druk van mededinging. Nochtans betreurt het rapport de verzwaring van de tekorten op de handelsbalansen, net als de buitenlandse onevenwichtigheden. Er moet werk gemaakt worden van enkele structurele hervormingen in de monetaire politiek.

Resolutie van het Europees Parlement

In maart 2012 nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin Turkije opgeroepen wordt om meer vooruitgang te boeken in zijn hervormingen. De EP-leden dringen erop aan de rechterlijke macht te hervormen en de burgerlijke vrijheden te beschermen. Het gebrek aan mediavrijheid en de achterstelling van etnische en religieuze minderheden wordt aangekaart in de resolutie. Ook wordt Turkije opgeroepen te beginnen met de terugtrekking van troepen uit Cyprus.

Addendum: Het Turks bestel in de contramine
Ons euforisch gevoelen dat het Turks bestel blijkbaar geneigd was om stapsgewijs de Kopengagen-criteria toe te passen kreeg recentelijk een plotse opdonder. Als een donderslag bij heldere hemel bereikte ons op 25 mei jl. het schokkende nieuws van de veroordeling van Leyla Zana, democratisch verkozen Koerdisch volks-vertegenwoordiger in het Turks Parlement. Het Hoog Gerechthof van Diyarbakir veroordeelde haar op 24.05.12 tot 10 jaar gevangenis. Tenlastelegging: "Negen toespraken met militante propaganda die zij gehouden heeft in de periode 2007-2008 op persconferenties en publieke meetings".
Deze Koerdische politica heeft al 10 jaar in de gevangenis gezeten van 1994 tot 2004 o.a. omdat zij toespraken had gehouden in het Koerdisch in het Turks Parlement. In 1995 kreeg zij de Sacharov-prijs van het Europees Parlement en thans is zij genomineerd voor de Nobelprijs voor Vrede.
De Turkse politieke leiders krijgen nu de kans om te bewijzen dat zij het ernstig menen met de toetredingsonderhandelingen met de EU.

Bart STAES,
Lid van het Europees Parlement voor Groen

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?