AA
Vlaanderen en duurzame energie: no we can’t?!

“Ons land kan zich niet langer een politiek van de oude stempel veroorloven. Niet op een moment waarop de uitdagingen op het vlak van energie zo groot zijn en de gevolgen van niets doen zo gevaarlijk zijn. We moeten snel en krachtig handelen om onze gehele economie te hervormen - van onze auto’s tot onze brandstoffen tot onze bedrijven en onze gebouwen. (…) Als gevolg van klimaatverandering zijn de poolkappen aan het smelten, hetgeen een stijging van de zeespiegel veroorzaakt; extreme weersomstandigheden veroorzaken wereldwijd schade; droogtes worden ernstiger; tropische ziekten migreren noordwaarts en talloze soorten worden met uitsterven bedreigd.”

Citaten uit een speech van Groen-voorzitster Mieke Vogels? Een tekst van Greenpeace of de WWF? Nee, citaten uit het energieprogramma van de nieuwe Amerikaanse regering Obama-Biden. Over drie jaar moet tien procent van de Amerikaanse elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komen en tegen 2025 moet dat een kwart zijn. De VS willen tegen 2050 zijn uitstoot van CO2 met tachtig procent terugbrengen. Dat soort ambitieuze doelstellingen hebben we van de politieke leiders in ’s werelds ‘morele klimaatleider’ Europa nog niet vaak mogen horen.

Natuurlijk, de Amerikaanse beleidsmakers beginnen pas met een klimaatbeleid, waar Europa al een tijdje bezig is. De VS stootten in 2006 14 % meer CO2 uit tegenover 1990, “het Kyoto-referentiejaar”. België zat op min 5 %, eerder te danken aan het sluiten van fabrieken dan aan een doortastend energiebeleid. Het zogenaamde ‘laaghangende fruit’ is geplukt, vanaf nu moeten we hoger klimmen om nog vruchten te kunnen plukken.

En daar wringt de schoen: het ontbreekt ons aan de ‘yes we can mentaliteit’, die zich als een prairiewind over de hele VS heeft verspreid en Obama het Witte Huis in heeft geblazen. Obama wil het Amerikaanse beleid weer baseren op de feiten en de wetenschap. Het aanstellen van wetenschapper Steven Chu - een Nobelprijswinnaar fysica - aan het hoofd van het Amerikaanse ministerie van energie, is daar in dit verband een veelzeggend voorbeeld van. Hoog tijd, want de meest schandalige erfenis van het Bush-regime is nog de cruciale en kostbare tijd die verloren is gegaan om een wereldwijd klimaatbeleid gestalte te geven.

Want de feiten en wetenschap zijn hoe langer hoe meer alarmerend. De bekende Belgische klimaatwetenschapper Jean-Pascal Van Ypersele zegt in het jongste nummer van MO*: ‘Als we willen dat de temperatuur niet meer dan twee graden stijgt, moet de mondiale productie van broeikassen vanaf 2015 dalen. We hebben dus nog zes jaar tijd om de omslag te maken.’ Laat dit even tot u doordringen: 6 jaar, dat is anderhalve regeertermijn van Bush.

Een stijging van meer dan twee graden staat garant voor wereldwijde rampen en miljoenen vluchtelingen. Wie denkt dat de huidige financieel-economische crisis ernstig is, vergist zich: de klimaatcrisis zal veel en veel ernstiger zijn. Het gaat er niet om dat wij een doemscenario propageren. Het is wake-up time! Vorige week nog publiceerde de Amerikaanse wetenschappelijke overheidsinstelling National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) een studie waarin men stelt dat we het ‘point of no return’ voor het bestrijden van klimaatverandering wellicht al gepasseerd zijn, omdat CO2 langer in de atmosfeer actief blijft dan gedacht. ‘We moeten CO2 meer als atoomafval beschouwen, dan als zure regen’, zei NOAA-onderzoekster Susan Solomon in de Washington Post.

Iedereen is nu wel doordrongen van het feit dat er iets moet gebeuren, het gevoel van urgentie is er nog onvoldoende. De meeste struisvogels halen nu wel hun kop uit het zand, maar schieten nog niet uit de startblokken. De recente berichten over hoezeer België achter begint te lopen als het gaat om innovatie en gebruik van duurzame energiebronnen, zegt genoeg.


In de VS loopt men ook achter, maar is men wel bereid uit de startblokken te schieten. Obama en de zijnen willen dat hun land weer leider wordt op het vlak van duurzame energietechnologie. In 2007 bedroegen de investeringen in duurzame energie er al 2,6 miljard dollar. En ondermeer dankzij wetenschapper Chu in het Witte Huis zal dat versnellen. Chu verlegde als hoofd van het grootste Amerikaanse overheidsonderzoekslaboratorium de onderzoeksfocus naar biobrandstoffen en zonne-energie. Volgens een bericht in de Tijd stelt Chu stelt dat bedrijven te weinig durven te investeren in nieuwe technologieën die niet binnen tien jaar rendement opleveren. ‘Chu en Obama willen via belastingmaatregelen en overheidssteun voor de nationale laboratoria en universiteiten onderzoek naar alternatieve brandstoffen stimuleren’.

En in Californië zijn het al enkele jaren dezelfde durfkapitalisten, financiers als Vinod Khosla en John Doerr die zwaar investeren in hernieuwbare energie. Het zijn dezelfden die destijds mede de internetrevolutie van de Amazons, Googles en Yahoos financierden, die nu voluit de kaart van duurzame energie trekken. ‘Herinnert u zich internet nog? De groene technologie gaat groter worden,’ zei Doerr op de TED-bijeenkomst in 2007.

Ja, een duurzaam energiebeleid kost in eerste instantie veel geld, maar niet zoveel als u denkt (en al helemaal niet zoveel, als de schade die zal ontstaan bij een scenario van niets doen). Het gaat om politieke en publieke prioriteiten stellen, niets meer en niets minder. Volgens een vorige week gelanceerde studie van consultant McKinsey kan de temperatuurstijging tot twee graden beperkt blijven met een investering van ongeveer een half procent van de mondiale BNP!

Om CO2-emissies tegen 2030 met ruim een derde terug te brengen (38 gigaton) zou dat jaarlijks 200 tot 300 miljard kosten. Veel geld? Volgens het Zweedse vredesonderzoeksinstituut SIPRI werd er in 2006 wereldwijd vier keer zoveel (1204 miljard dollar) gespendeerd aan militaire uitgaven. Is het zo’n gek idee om wapenfabrieken om te vormen tot technologische centra voor duurzame technologie? En mensen herscholen, in een land als Singapore is men daar mede in het licht van de kredietcrisis al lang mee bezig. Er staat bijvoorbeeld een investeringsproject rond zonne-energie ter waarde van 6 miljard dollar op stapel, dat duizenden mensen werk zal opleveren. In Europa is men heel wat trager met zich aanpassen aan veranderende omstandigheden. Veel Europeanen zijn door decennia van welvaart, energiezekerheid te verwend geworden en in slaap gesukkeld. Wakker worden!

En Vlaanderen? Daar heerst de mentaliteit van no we can’t . Daar heersen de Electrabellen en politici die louter groene luchtbellen produceren. Het doet deugd om te lezen dat Frank Vandenbroucke en Bart Martens vinden dat Vlaanderen best zelf geld op tafel legt voor de verbinding van de geplande windmolenparken voor onze kust met het vasteland. De Europese Groene fractie lanceerde vorig jaar al een pleidooi voor een Europese Green New Deal. Net als in de begindagen van Europa met de Kolen en Staalgemeenschap (EGKS) en het nucleaire Euratom-verdrag van 50 jaar geleden, moeten we nu weer zo’n historisch, Europees project lanceren.

Dat bestaat onder andere uit een nieuw pan-Europees elektriciteitsnet, dat ook kleine landen kan koppelen aan de duurzame stroomproductie van bijvoorbeeld windmolenparken op de Noordzee, op waterkrachtcentrales in Noorwegen, duurzame biomassacentrales in Midden-Europa en zonnecentrales in Spanje en Portugal.

Op 3 februari keurde het Europees Parlement voorstellen goed voor de energievoorziening in Europa, waarover Europese regeringsleiders op de komende voorjaarstop gaan spreken. Helaas weigerde een meerderheid van het EP af te kicken van onze verslaving aan vieze energiebronnen, zoals kolen en kernenergie. Maar het EP stemde wel voor het idee van een Europees supernet voor groene stroom.

Duurzame biomassacentrales in Midden-Europa en zonne-energie uit Zuid-Europa en de Sahara en dat alles op één Europees netwerk. Met zo'n supernet kunnen we heel Europa van groene energie voorzien. Als we alle vraag- en aanbodlocaties van groene energie in de EU met elkaar verbinden en de productie van duurzame energie fors opschroeven, dan hebben we kolen en kernenergie niet meer nodig. Laten we daarin investeren. Vooralsnog spreken andere politieke partijen vooral veel mooie woorden, maar als puntje bij paaltje komt blijft het nog te vaak bij het oude.

Een plan om onze groene droom te realiseren bestaat al en heet ERENE. Dat zou een nieuw Europees verdrag moeten worden, net zoals Euratom destijds voor nucleaire energie. Helaas zitten er in verschillende landen regeringen die niet zoveel visie hebben als de Europese pioniers van weleer. En als er dan wél Europese visie ontstaat, geeft Vlaanderen niet thuis. Eind januari werd in Bonn het internationaal agentschap voor hernieuwbare energie (International Renewable Energy Agency, IRENA) opgericht. Na jaren van moeilijke gesprekken, ondertekenden een vijftigtal landen, waaronder pioniers in groene energie als Duitsland en Denemarken, het oprichtingsverdrag. IRENA moet innovatie en onderzoek naar duurzame energie bevorderen en de afhankelijkheid van fossiele energiebronnen verminderen. België stuurde twee vertegenwoordigers naar Bonn, maar ondertekende het oprichtingsverdrag niet. Vlaams minister van Energie, Hilde Crevits (CD&V) wil eerst onderzoeken of IRENA wel een meerwaarde heeft. De partij die rentmeesterschap hoog in het vaandel zou moeten hebben, getuigt hier van onverantwoorde nalatigheid.

Gezien de urgentie van het energieprobleem én de strijd tegen klimaatverandering, getuigt Crevits’ opstelling van een schaamteloos gebrek aan verantwoordelijkheidszin. Door net als vijftig landen waaronder Duitsland, Denemarken en Spanje wél een steunende handtekening te zetten bij de oprichtingsakte van het IRENA, had Vlaanderen kunnen intekenen op een nieuwe bladzijde in de geschiedenis. Helaas putte Crevits zich uit in zielloze en niet terzake doende excuses om zich afzijdig te houden. De Vlaamse regering laat zich andermaal van haar minst duurzame kant zien en getuigt van een misplaatst provincialisme.

Crevits stelt dat er al een Internationaal Energieagentschap (IEA) is en wil overlapping voorkomen. Crevits is duidelijk beïnvloed door de lobby van energiereuzen als Electrabel. De Deense minister van Energie Hans Jorgen Koch verklaarde dat "het IEA gedurende tien jaar de competitiviteit van hernieuwbare energiebronnen heeft onderschat. Alleen OESO-lidstaten kunnen lid zijn van de IEA, en maar twee procent van het budget gaat naar hernieuwbare energie." Koch stelde terecht dat we IRENA dus duidelijk nodig hebben.

Als er één bewijs is dat ook Vlaanderen en België een voordeel zouden kunnen hebben van IRENA, is het dat ons land achterloopt als het gaat om hernieuwbare energie. Dat zal ons land in vele opzichten opbreken zo gauw de olie- en gasprijzen weer de hoogte in gaan. Nauwe betrokkenheid zou de ontwikkeling en productie van innovatieve technieken zoals bij het instituut IMEC en daarmee nieuwe werkgelegenheid een steuntje in de rug kunnen geven. De lancering van IRENA is een vitale stap om de knowhow en verspreiding van hernieuwbare energiebronnen wereldwijd te bevorderen. IRENA zal ook leiden tot meer investeringen in toegepast onderzoek.

Het is dan ook hemeltergend dat Vlaanderen via het programma Vlaanderen in Actie (VIA) wel verder wil investeren in de ontwikkeling van kernenergie en tegelijkertijd weigert mee in te stappen in een beloftevol agentschap dat inzet op hernieuwbare energiebronnen van de toekomst. Net nu Europa opnieuw initiatieven ontplooit om geschiedenis te schrijven, laat Vlaanderen zijn oren hangen. De Vlaamse regering kiest laf voor de status quo en voor een politiek veilige, maar ecologisch desastreuze optie van kernenergie. Kernenergie is een valse belofte: het is niet CO2-neutraal, uranium raakt op en het afvalprobleem is gigantisch. En toch steekt Europa al jaren miljarden in kernenergie en een peulschil in duurzame energiebronnen. Daarmee een vreselijke selffulfilling prophecy scheppend.

We willen besluiten met de woorden van Bevrijdingstheoloog Leonardo Boff, die onlangs op het Sociaal Forum in Brazilië iets zei dat de ware christen-democraat toch moet aanspreken: “Laten we niet medeplichtig zijn aan een fatale catastrofe. We zijn in een toestand van crisis terecht gekomen. Maar elke crisis biedt een kans om te zuiveren, om te veranderen en om tot elkaar te komen. Niet alleen mensen maar alle levende wezens. “Godzijdank is een andere wereld mogelijk.” "

Amen, en ja we kunnen!


Bart Staes

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?