State of the Union | Het kan en het moet anders

• 2016-09-14
• Voeding & landbouw Klimaat & energie Democratie & mensenrechten Sociaal beleid Ontwikkelings samenwerking Gezondheid & consumenten Milieu & dierenwelzijn Geldzaken & handel Europa in de wereld

Commissie-voorzitter Juncker spreekt vandaag het Europees parlement toe met zijn ‘State of the Union’. Hij zal ongetwijfeld uitleggen wat er goed is aan Europese samenwerking, wat er fout loopt en wat we moeten veranderen. De directe entourage van Juncker beseft donders goed dat de Europese Commissie zich politieker en assertiever moet opstellen. Juncker zei het al bij zijn aantreden in 2014: “Dit is wellicht de termijn (2014-2019) van de laatste kans voor Europa”. We zijn halfweg. Men hoeft geen briljant strateeg te zijn om te zien dat het met de EU niet goed gaat.

Europa is veel te lang een zuiver economisch project geweest, een project van (vrij)handel, een project voor de bedrijfswereld en niet voor gewone burgers. De Unie geeft burgers al langer niet meer het gevoel een beschermend project te zijn. Bovendien is het Europese project, net zoals het beleid in de regio’s en de lidstaten, gekaapt door het neo-liberalisme met een eenzijdige focus op groei voor alles, genadeloze competitiviteit en toenemende privatisering en deregulering.

Oorlogsmachine

Het is daarbij problematisch dat (extreem)rechtse én ook linkse populisten, gehuld in de nationale vlag, de EU willen laten terugtreden ten voordele van de autoritaire sterke leider (m/v) die dan alles ‘opknapt’ en/of terugvalt op gefaalde concepten. De traditionele partijen van het (cynische) midden daarentegen blijven op hun platgetreden paden. Ze staan voor een Europa dat begrotingstekorten belangrijker vindt dan mensen, de euro wil redden in plaats van welvaart en financiële risico’s eerlijker te verdelen.

De zogenaamde Europese centrumpartijen, de sociaal- en christendemocraten, die de facto een Europese bestuurscoalitie vormen, doen ons collectief slaapwandelen richting degradatie van het net nu zo cruciale Europese vredesproject. Europa omturnen in een oorlogsmachine klinkt daadkrachtig maar biedt geen structurele oplossingen en bereidt ons voor op oorlog.

De realiteit is en blijft - wat de zelfverklaarde euro-realisten ook mogen beweren - dat we de écht grote problemen enkel via Europese samenwerking zullen oplossen. Banken, multinationals en vervuilde rivieren trekken zich niets aan van landsgrenzen. Wanhopige vluchtelingen al helemaal niet. Een goed klimaatbeleid slaagt alleen als Europese landen samenwerken. Juist door beslissingsmacht te delen in Europa kunnen we macht terugpakken: op speculanten, grootbanken, multinationals, belastingontduikers en vervuilers. Als de “Euro-realisten” stellen dat er terug meer macht moet richting lidstaten en nationale of regionale regeringen dan is dat een recept dat gedoemd is tot mislukken omdat het voorrang zal geven aan het enge nationale belang, eerder dan aan het gemeenschappelijke overstijgende Europese belang.

6 tips om Europa zuurstof en onszelf toekomstperspectief te geven.

1. Fiscale rechtvaardigheid en harmonisering moeten het alfa en omega zijn. Het besluit om Apple 13 miljard euro te laten terugbetalen en fiscale gunstregimes de duimschroeven aan te draaien, is van het beste dat de EU al heeft getoond. Dat Ierse en Belgische ministers van Financiën geen blijf weten met meer inkomsten, zegt genoeg: ze zijn de ideologische apostelen van meer belastingconcurrentie en fiscale optimalisatie. Door deze race naar de bodem nam het gemiddelde tarief voor vennootschapsbelasting in Europa af van 31,9% in 2000 tot 23% nu. De oplossing ligt in een geharmoniseerde Europese vennootschapsbelasting van 25%. Alleen dan worden landen niet meer tegen elkaar uitgespeeld.
   Voorts moet fraude worden bestreden. De rood-groene regering van de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen toont hoe het moet. Die verspreidde recent een cd met ruim 100.000 mogelijke belastingontduikers, de helft uit België. Deze Duitse aanpak - het kopen van dit soort info, het onderzoeken en vervolgen - leverde het land reeds 6 miljard extra op. De EU loopt jaarlijks 1.000 miljard euro mis door belastingontwijking en belastingfraude. Dat geld recupereren en gebruiken voor een heus sociaalecologisch investeringsbeleid zou een moedig signaal zijn.
    
2. Op de recente G20 leken sommige politici van het midden te begrijpen dat ze het besparingsdogma best begraven. Dat betekent niet dat we onvervaard verder schulden moeten maken – de schuldenexplosie was grotendeels de fout van de financiële sector en extreem-liberale politiek - al is geld voor investeringen nu wel extreem goedkoop. Fiscale rechtvaardigheid maakt ook middelen vrij. We moeten niet zomaar investeren, maar slim en dus duurzaam. Als er één zaak duidelijk werd tijdens de verhoren van de “Dieselgate-onderzoekscommissie” in het EP is dat alle experten verklaren dat Europese wetgeving en normering leidt tot innovatie en vooruitgang, zowel ecologisch, economisch als op gezondheidsvlak.
    
3. Er is nood aan een heel concrete en ambitieuze sociale agenda doe de sociale ongelijkheid in de EU terugdringt, de gelijkheid tussen man en vrouw bevordert en meer investeert in opleiding en onderwijs. Europese wetgeving waarvan duidelijk is dat ze een nadelige invloed zal hebben voor de armste groepen van onze samenleving moet onmiddellijk een veto krijgen. Investeringen gaan in belangrijke mate naar sociale bescherming, onderwijs, sociale, gezondheids- en zorgdiensten. Armoedebestrijding wordt een essentieel onderdeel van de structuurfondsen, het Juncker-investeringsplan en de projecten van de Europese Investerings Bank. Zo krijgt Europa een concreet sociaal gelaat.
    
4. Europa moet terug leiderschap tonen inzake energie- en klimaatbeleid. Onder invloed van fossiele lobby’s begon het de laatste jaren te slabakken. Wil Shell volharden in de boosheid? Blijft Polen bij zijn kolen? Jammer, maar dan wel zonder Europese en andere subsidies. 500 miljoen euro is wat Europa jaarlijks uitgeeft aan het importeren van fossiele brandstoffen en betaalt aan dubieuze regimes: geldverspilling en rampzalig voor een leefbaar klimaat. Dit geld besteden binnen Europa is goed voor het klimaat én onze economie. Europa kan zelf alle noodzakelijke energie duurzaam produceren en moet investeren in infrastructuur die een slim netwerk tussen landen creëert.
    
5. Europa besteedt jaarlijks tientallen miljarden aan een landbouw- en voedselsysteem dat uit de hand loopt, boeren tussen hamer en aambeeld plaatst en ongezonde dier- en milieuonvriendelijke praktijken in stand houdt. De kosten van antibioticaresistentie worden op de maatschappij afgewenteld. Een ander voedsel- en landbouwbeleid is mogelijk en is ook wat vele burgers en boeren graag willen. Steun die transitie naar een meer agro-ecologische benadering, in plaats van de op export gerichte industriële landbouwbedrijven in Europa nog rijker te maken.
    
6. Europa zou de rechtsstaat moeten ademen, de democratie uitdragen, klokkenluiders en activisten verdedigen, transparantie bevorderen en minderheden en vluchtelingen beschermen. Wie onder invloed van terreurdreiging en vluchtelingencrises het omgekeerde doet, ondergraaft de ziel van Europa zelf. De bestaande internationale mensen-en burgerrechtenverdragen en de Grondwet zijn geen vodjes papier! Talloze mensen overal ter wereld hopen en rekenen op Europa om dit soort democratische waarden te verdedigen en uit te dragen.

Door zich sterk op te stellen in het algemeen belang van Europese burgers, weg van allerhande kapitaalkrachtige private lobby’s, kan Juncker laten zien wie de belangen van burgers écht verdedigt. Dat zijn niet de ‘sterke leiders’ en eurorealisten allerhande in de lidstaten. Dus Jean-Claude Juncker: geen geleuter meer. Ga aan de slag! Zorg voor bescherming: ecologisch, sociaal en economisch. Zoals een Nederlandse politicus ooit zei “in gelul kan je niet wonen”. In teveel oeverloos Europees gewauwel vinden Europeanen geen nest dat bescherming en vertrouwen biedt. En net aan zo’n warm nest hebben we behoefte.

Bart Staes