Het gevecht tegen corruptie en hoe we kunnen winnen in 7 stappen

• 2017-12-08
• Democratie & mensenrechten Geldzaken & handel Europa in de wereld

We kunnen de ziekte genaamd corruptie de baas!  

Nieuwe schattingen van  dit jaar tonen aan hoeveel geld er in de Europese Unie verloren gaat door corruptie: tussen €179 en €990 miljard. Ja dus en dat ieder jaar opnieuw. Corruptie draait echter niet alleen om geld, het gaat namelijk over rechtvaardigheid. Concrete gevallen van corruptie doen ons walgen omdat het altijd het principe dat iedereen gelijk is met de voeten treedt. Want via corruptie verwerven mensen macht, geld en voordelen die ze niet verdiend hebben. Macht  die bij burgers  zou moeten liggen en geld dat eigenlijk in de collectieve spaarpot of schatkist zou moeten belanden.

 Corruptie is als een besmettelijke ziekte. Een goede metafoor is het is te beschouwen als een virus dat zich snel verspreid en mensen, instellingen en het beleid infecteert op een onzichtbare manier , en intussen ook de kas van openbare en collectieve diensten leegrooft. Corruptie is een virus dat zich in het donker verspreidt en groeit dankzij bijvoorbeeld het tropische en discrete klimaat van de offshore financiële centra waar corrupte ambtenaren en allerlei zakelijke dienstverleners helpen met hun witwaspraktijken. Dit virus is van menselijke aard, maar we hebben geen dokters nodig om het uit te roeien. Het vereist gewoon laten we zeggen 15 minuten politieke moet en veel hard werk. Of beter gezegd: veel teamwerk.

 Misschien is dat de reden waarom de leuze van de Verenigde Naties dit jaar #UnitedAgainstCorruption is?

Dat komt namelijk omdat er zoveel verschillende acties nodig zijn om het gevecht tegen  corruptie te kunnen winnen. En we hebben letterlijk een leger van mensen nodig die bereid zijn om de uitdaging aan te gaan. Het goede nieuws daarentegen is dat er ontelbaar veel manieren zijn om impact te hebben en  een bijdrage te leveren.  Gaande van journalistiek werk – zeer belangrijk zoals het werk van de ICIJ laat zien - tot het voeren van campagnes, het onder druk zette van politici, sensibilisering, training van de ordediensten en de wettelijke macht of het aandringen op veranderingen in de wetgeving die corruptie bemoeilijkt, etc. Het belangrijkste is het volgende: er is ruimte voor iedereen die een verschil wil maken in het gevecht tegen corruptie. Dit is een democratische strijd in de zuiverste vorm.

In deze edito beschrijf ik een aantal manieren waarop we als Europese groene fractie in het Europees Parlement  strijd leveren tegen corruptie. We hebben uw steun nodig voor deze campagnes en we verlenen graag onze steun aan de acties van anderen! (Laat een bericht achter en dan kunnen we aan de slag!)

1. Transparantie: Een fundamenteel recht dat corruptie kan voorkomen

Transparantie is een essentieel middel tegen corruptie omdat het het lastiger maakt  voor degenen die met corrupte praktijken  proberen weg te komen. Wanneer het recht op toegang tot informatie beter gerespecteerd wordt, dan is de pakkans voor corrupte mensen veel hoger. Zie het zo, een goed transparantiebeleid is zoals je handen wassen: het voorkomt besmetting met ziekmakende bacterieën.

Om die reden blijven we in de Europese instellingen alert en actief, niet alleen om transparantie te verdedigen, maar om transparantie bij het maken van beleid te verbeteren: transparantie over hoe beslissingen genomen worden, hoe geld besteed wordt of transparantie over hoe een Europese wet wordt geïmplementeerd (of net niet).

Het toegangsrecht verdedigen om wetenschappelijke studies in te kijken rond de effecten van chemicaliën

Vier Groene Europarlementsleden, waaronder ik zelf,  hebben de European Food Safety Authority voor de rechter gedaagd om toegang te krijgen tot al de studies die gebruikt werden om op EU-niveau te beslissen dat glyfosaat, een van de meest gebruikte pesticides ter wereld, niet kankerverwekkend is. Dit in tegenstelling met de conclusie van het IARC, het gezaghebbenede kankeronderzoeksinstituut  van de VN, die hun conclusies enkel baseren op publiek toegankelijke, wetenschappelijke studies die peer-reviewed gepubliceerd zijn in wetenschappelijke tijdschriften .

In de Europese Unie moeten de bedrijven die een goedkeuring aanvragen voor het verkopen van hun producten zelf testen uitvoeren om te verzekeren dat hun producten veilig zijn voor verkoop. Die studies moeten echter niet gepubliceerd worden om geaccepteerd te worden door het Europese voedselveiligheidsagentschap EFSA. Wanneer we dan inzage vragen om wetenschappers de studies te laten peer-reviewen worden ze bijna allemaal geweigerd door het EFSA om de commerciële belangen van de bedrijven te beschermen.

We brachten de zaak daarom voor het Europese Hof van Justitie. Omdat we geloven dat er een grootpublieke en algemeen belang gemoeid is met de openbaarmaking van die studies. We zijn ervan overtuigd dat dat het publieke belang van deze studies gedekt wordt door het fundamenteel recht op de toegang tot milieu-informatie zoals vastgelegd in de Aarhus-verordening en het internationale Verdrag van Aarhus.

Het oproepen tot betere Europese regels voor een makkelijkere toegang tot documenten

We hebben altijd al ingezet op betere regels voor een makkelijkere toegang tot Europese beleidsdocumenten. We dringen er nu ook op aan dat de Europese Raad – bestaande uit de verschillende Europese lidstaten – haar beslissingsproces transparanter maakt. Zoals hier bijvoorbeeld te lezen in onze recente inzending aan de publieke bevraging van de Europese Ombudsman over de transparantie van de Europese Raad. De deadline loopt nog tot 31 december, dus ook u kunt nog een inzending doen! (bezoek daarvoor kort even deze website)

2. Controleren hoe geld besteed wordt

Ik ben als lid van de parlementaire commissie budgetcontrole al zeker 15 jaar aan het werk voor meer transparantie en controle voor hoe publiek geld besteed wordt, of dit nu door begunstigden van Europese fondsen besteed wordt of door Europese ambtenaren in Brussel of ambtenaren in de Europese hoofdsteden (die 80% van alle budgetten besteden). Wanneer het systeem dat controle uitvoert te laks is, dan maken we het gemakkelijk voor corruptie om zich te verspreiden. Als corruptie als een virus is, dan zijn te losse controleorganen voor publiek geld het equivalent van het niet vaccineren tegen een ziekte.

 Europarlementariërs en hun kantoorbudget

We zijn al lang vragende partij voor een betere regelgeving omtrent hoe Europarlementsleden hun maandelijks kantoorbudget van €4.000 kunnen spenderen. We willen ervoor zorgen dat parlementsleden die gelden enkel kunnen ontvangen op een aparte bankrekening, dat ze alle bonnetjes moeten bijhouden en dat er op willekeurige tijden controles worden uitgevoerd om te zien of alles op orde is.

Het Europees Parlement werkt inmiddels aan nieuwe regels over het besteden van dit geld en we zullen blijven eisen dat de hoogste standaarden van transparantie en controle goedgekeurd en gehandhaafd worden. Aangezien we het inmiddels ook beu zijn om te wachten tot het voltallige Parlement die aanpassingen goedkeurt – maar we intussen wel mee beschuldigd worden van niet transparant te zijn -  hebben we inmiddels ook ons eigen interne beleid van transparantie voor deze budgetten aangenomen. Dat beleid diende als inspiratie voor het budget voor het Europees Parlement in 2018 die vorige maand werd goedgekeurd.

3. Ethiek, ongeoorloofde invloed en belangenvermenging

Corruptie viert hoogtij wanneer er een getolereerde cultuur  van belangenvermenging heerst. Dit wordt mogelijk gemaakt wanneer ethische regels of te zwak zijn of onvoldoende toegepast worden. In het geval van de Europese Unie stellen we wijzigingen voor van de Gedragscode die toepasbaar is op beleidsmakers en tevens een betere omkadering bieden voor de omgang met  lobbyisten. Zo zorgen we ervoor dat er geen ruimte is voor het ‘ruilen van invloed’ of voor een vooringenomen besluitvorming die niet in het algemeen belang is, maar bepaald wordt door private belangen.

Gedragscode voor Europarlementsleden en leden van de Europese Commissie

Eurocommissarissen en Europarlementsleden zijn gebonden aan een specifieke gedragscode die hen verplicht om, bijvoorbeeld, hun externe en persoonlijke belangen vrij te geven en zich te niet deel te nemen aan bepaalde activiteiten. Wij willen regels die strikter zijn dan dat. Bijvoorbeeld willen we dat zowel Europarlementsleden als Commissarissen geen neven-functie als lobbyist mogen opnemen wanneer ze de Europese instellingen verlaten. Op dit moment is er een ‘afkoelingsperiode’ van 18 maanden voorzien voor Commissarissen en al helemaal geen voor Europarlementsleden.

Je kan via deze links meer lezen over ons werk omtrent de hervorming van de Gedragscode voor Europarlementariërs en de Gedragscode voor Eurocommissarissen.

We hebben ook het overzicht van het Europees Parlement voor potentiële belangenconflicten van Commissarissen of kandidaat-Commissarissen verhoogd als gevolg van een rapport dat geschreven werd door de Groene Europarlementariër, Pascale Durand. Lees er hier meer over.

We zijn ook vragende partij voor een nieuw, onafhankelijk controleorgaan dat de ethische regels controleert en sancties uitvaardigt in gevallen van onbehoorlijk of onethisch gedrag.

Transparantie voor ontmoetingen met lobbyisten

Het kenbaar maken van een mening door bedrijven, burgers of organisaties aan beleidsmakers is op zich een normaal deel van het democratische proces.  De reden waarom ik transparantie rond allerlei lobby-praktijken ook  vernoem in dit artikel over corruptie, , is het feit dat er problemen kunnen ontstaan wanneer de grens tussen ‘gewoon’ lobbyen en ongepast invloed uitoefenen overschreden wordt. Dat is waarom we voorvechters zijn van transparantie en duidelijke regels rond de interacties tussen beleidsmakers en allerlei belangengroepen.

Transparantie, verantwoording en integriteit in de EU

Gedurende het afgelopen jaar zijn we erin geslaagd wijzigingen te onderhandelen voor de regels van het Parlement (de zogeheten ‘Rules of Procedure’) die er eindelijk voor zouden zorgen dat Europarlementariërs na hun uren niet langer kunnen bijklussen als lobbyist. We zijn er ook in geslaagd een nieuwe regel te introduceren die het Europees Parlement toelaat om lobbyisten hun toegangsbadges af te nemen wanneer ze, zoals bijvoorbeeld Monsanto en Caterpillar, weigeren om mee te werken en te verschijnen in hoorzittingen of bewijzen of informatie voor te leggen.

Het rapport van collega Sven Giegold over transparantie in de Europese instellingen werd in het Parlement aangenomen in september 2017, na maandenlange lastige onderhandelingen en vele pogingen, vooral door de EVP-fractie waar CV&V toe behoort, om de beslissing te blijven uitstellen. Het rapport-Giegold fungeert nu als basis die de weg toont voor een aantal fundamentele wijzigingen die door vele verschillende instellingen  kunnen aangewend worden om hun functioneren transparant te maken voor burgers, alsook om beter verantwoording af te leggen. Klik hier om meer te lezen.

De hervorming van het EU Transparency Register

We hebben in het Europees Parlement hard gewerkt om de openbare rapportering van ontmoetingen tussen ambtenaren, politici en lobbyisten te promoten. Sven Giegold is onze vertegenwoordiger die de onderhandelingen over het Lobbying Transparency Register voor ons volgt en hij heeft het Parlement in die mate kunnen bewegen dat het een ambitieuze positie inneemt, waar ook restricties tegen het ontmoeten van lobbyisten die weigeren zich te registreren, toe behoren.

Momenteel wachten we op de regeringen in de lidstaten. Zij moeten nog akkoord gaan met de nakende hervormingen van het register. We hopen dat ze nog voor het einde van het jaar een mandaat goedkeuren voor de onderhandelingen. We slaagden er al in om onze collega’s zo ver te krijgen transparanter te zijn en ze publiceren nu al samenvattingen van de ontmoetingen tussen het Parlement, de Commissie en de Raad. Dus hou onze website in de gaten, want er zal ongetwijfeld nog nieuws bijkomen!

Lobby Calendar

Gezien de diepgewortelde afkeer van vele Parlementariërs van de klassieke politieke fracties tegen meer transparantie, hebben we besloten om zelf het het goede voorbeeld te geven. Zo hebben we een eigen transparantiebeleid aangenomen als Groene fractie. Het overgrote deel van  onze parlementsleden gebruiken een open-source platform die gerund wordt door Transparency International EU die hun officiële kalender linkt met hun website en hun meetings met lobbyisten publiceert, volautomatisch en in real-time. Je kan de lijst met lobby-contacten hier raadplegen.

Deze software werd ook aangenomen door de lokale overheid van Parijs en we hopen dat het zich  verder verspreid!

Je kan ook hier meer lezen over ons werk rond transparantie, integriteit en ethiek.

4. Ethiek, ongeoorloofde invloed en belangenvermenging

Europese anti-witwasrichtlijn

Mijn Nederlandse Judith Sargentini neemt de leiding op in de European Parliament Committee on Civil Liberties, Justice and Home Affairs (LIBE) om de Europese wetgeving over witwaspraktijken te hervormen. We willen stevige maatregelen introduceren die die het een pak moeilijker maken voor de zogeheten postbusbedrijven om zich te mengen  in corrupte praktijken.

Zij die betrokken zijn bij corrumperende praktijken zullen altijd hun onheus verkregen winsten en bezittingen proberen verbergen voor de autoriteiten of witwassen. Dit is waarom we transparantie willen over wie de uiteindelijke en échte eigenaar is achter een besloten firma en we willen dat die informatie vrij beschikbaar wordt gemaakt voor het publiek en onderzoekers.

We willen ook meer intermediaire actoren zoals financiële dienstverleners en relevante bedrijven verplichten om controles te introduceren op de gelden waar ze mee werken, met striktere normen en ook ervoor te zorgen dat politiek prominente personen en hun bezittingen corruptie-vrij zijn.

De zogenaamde triloog-onderhandelingen tussen het Parlement, de Raad en de Commissie zijn nog lopend, dus het is niet duidelijk of er een overeenkomst gerealiseerd zal  worden in 2017 omdat er een aantal landen zijn het idee van meer transparantie blokkeren, vooral dan het Verenigd Koninkrijk, Cyprus, Ierland, Malta en Luxemburg. Sommigen zeggen zelfs dat buitenlandse bedrijven of fondsen niet gedekt kunnen worden door de nieuwe regels, wat voor een enorme achterpoort zou zorgen.

We zullen blijven vechten zodat de nieuwe regels hervorming de vrijheid van winsten uit criminaliteit en corruptie tegengaan.

Panama Papers Inquiry Committee

We zijn ook de drijvende kracht achter de onderzoekscommissie die opgericht  werd door het Europees Parlement naar aanleiding van de onthullingen rond de Panama Papers. Het schandaalwaarmee journalisten (alweer) belastingontduiking en –ontwijking via belastingparadijzen op grote schaal hebben aangetoond.

Volgende week stemt het voltallige Europees Parlement over het  eindrapport van deze onderzoekscommissie en we proberen ervoor te zorgen dat het de specifieke en ambitieuze aanbevelingen behoudt die ervoor kunnen zorgen dat witwassen en belastingontduiking een pak moeilijker wordt.

Aangezien de conservatieve krachten in het Parlement, waaronder ALDE (VLD) en EPP (CD&V), niet zo happig zijn om het huidig systeem écht fundamenteel te veranderen, hebben we een twitter actie gelanceerd waarmee we ze oproepen om het algemene belang voorop te stellen en het Pana-rapport af te zwakken. Klik hier voor meer informatie of doe gewoon mee en stuur je boodschap naar de parlementsleden die geen graten zien in het huidig wraakroepende systeem!

5. Een vrije pers en onderzoeksjournalistiek

Vrije en onafhankelijke media zijn een voorwaarde voor een goed functionerende democratie. Journalisten vervullen de rol van belangrijke ‘checks and balances’ en kunnen er door hun werk toe bijdragen dat degenen met macht niet zomaar zonder consequenties kunnen corrumperen en hun macht niet misbruiken voor eigen gewin.  

Tenminste, dat is de theorie.

In de praktijk zien we dat de controlerende invleod van de vierde macht afneemt. Door commerciële druk, media-concentratie of politici-zakenlui en oligarchen die de vrije pers gewoon opkopen, wordt het beroep van journalist ook door psychische druk en fysieke bedreiging of soms zelfs gevangenisstraf een steeds riskantere professie. Recente rapporteringen tonen ook dat mediavrijheid gedurende het laatste decennium wereldwijd is afgenomen.  

We onderzoeken daarom op Europees niveau hoe we deze structurele problemen voor journalisten die gewoon hun job willen doen, mee kunnen helpen verzachten of oplossen. Dat gaat over het bestuderen van de verschillende financieringsmodellen die de onafhankelijkheid van journalisten weer kunnen vergroten, alsook hun ruimte om aan onderzoeksjournalistiek te doen. Concreet gaat het om de volgende actiepunten. 

Financiering van onderzoeksjournalistiek: volgend jaar zal de Europese Commissie dankzij een voorstel van de Groene fractie een half miljoen euro ter beschikking  stellen aan journalisten via het ‘European Centre for Press and Media Freedom’ dat open staat voor voorstellen van teams van journalisten die grensoverschrijdend willen samenwerken. 

Het instellen van een Europese prijs voor  journalistiek:  na de recente, choquerende moord op de Maltese onderzoeksjournalist Daphne Caruana Galizia die haar werk deed door corruptie aan te klagen en licht te laten schijnen over samenwerking tussen de georganiseerde misdaad en de ‘bovenwereld’, ijveren we voor het instellen van zo’n journalistieke prijs. Dit ook ter nagedachtenis van Daphne Caruana Galizia in het bijzonder en om het dappere werk van vele journalisten in het algemeen te kunnen eren én vooral actief te steunen via positieve publiciteit. Onlangs  reisde een groene collega uit het Europees parlement met een delegatie  naar Malta om daar druk te zetten op de autoriteiten, door openlijk op te roepen – net als de familie van Daphne Caruana Galizia tot het voeren van een serieus gerechtelijk onderzoek naar de laffe moord én een oprechte aanpak van belastingontduiking in het belastingparadijs Malta.    

6. Bescherming van klokkenluiders

De bescherming van klokkenluiders is een belangrijk aspect van de vrijheid van meningsuiting en het ‘luiden van de klok’ of het vrijgeven van informatie, kan werken als een ontradend middel tegen corruptie én kan basismateriaal leveren voor justitie om corruptie-activiteiten te vervolgen.    

Zowat 40% van alle fraudezaken in de EU worden onthuld door klokkenluiders.  Bovendien onthulde een recente studie van de Europese Commissie dat de EU elk jaar opnieuw tussen de 5,8 en 9,6 miljard euro zou kunnen besparen als er een strikte wettelijke bescherming van klokkenluiders zou bestaan. Het gaat er dan vooral om dat mensen sneller aan de bel kunnen trekken als er iets misloopt bij openbare aanbestedingen van overheden (op alle niveaus).  

Samen met vakbonden, maatschappelijke organisaties, journalisten en klokkenluiders zelf voeren we momenteel campagne om de wettelijke bescherming van klokkenluiders nu eindelijk op Europees niveau goed geregeld te krijgen. De bal ligt hier in het kamp van de Europese Commissie die met een wetgevend voorstel moet komen voor minimale beschermingsmaatregelen zowel voor de private als publieke sector in alle Europese landen.

Bovendien willen we ervoor zorgen dat alle klokkenluiders op gelijke basis worden beschermd. Zo is er bescherming voor zij die milieumisdaden, het overtreden van de mensenrechten, consumentenrechten of patiëntenrechten aan de kaak stellen in plaats van enkel de mensen die financiële fraude aan het licht brengen.

Onze campagne werpt  vruchten afvia een eigen voorstel voor een beschermingswet voor klokkenluiders, voorgesteld in mei 2016. Het Europees Parlement heeft 2 rapporten opgemaakt die, geïnspireerd door ons voorstel, specifiek oproepen voor een Europese bescherming voor klokkenluiders en de Europese Raad heeft publiek haar steun uitgesproken voor deze kwestie. Dit zorgde er op zijn beurt voor dat de Commissie een publieke consultatie uitvoerde en een beoordeling van de effecten van een wettelijke bescherming. Dat zijn de eerste stappen zijn voor het voorstellen van een nieuwe wetgeving.

De resultaten van de publieke consultatie tonen een overweldigende hoeveelheid aan steun aan voor sterke Europese wetgeving, die een gezamenlijke standaard neerzet inzake het beschermen van klokkenluiders. In ruim 5700 antwoorden  v spreken 96% van de individuele burgers en 84% van de organisaties zich uit voor een Europese wet voor klokkenluiders.

Op dinsdag 5 december stond ook een fractie-overschrijdende groep parlementsleden, samen met NGO’s, actie te voeren aan de Europese Commissie om zo snel mogelijk werk te maken van deze bescherming. Klik hier voor meer informatie.

De bal ligt nu in het kamp van de Commissie en de druk wordt opgevoerd om ervoor te zorgen dat ze naar buiten komt met een ambitieus voorstel voor het te laat is.

7. Het vervolgen van corruptie

Één van de belangrijkste manieren om corruptie mee te bestrijden is ook het beëindigen van de straffeloosheid die daar vaak mee gepaard gaat. In veel landen is corruptie nog zoveel schandelijker én schadelijker omdat rechters niet altijd capabel zijn om de schuldigen te vervolgen en te berechten. Als corruptie een virus was dan zou een sterke en onafhankelijke justitie een perfect vaccin vormen.

Het opzetten van een onafhankelijke Europese publieke aanklager

We hebben als groenen consequent gevochten voor de oprichting  van een Europese openbare aanklager om grensoverschrijdende straffeloosheid te beëindigen. Het kan heel moeilijk zijn om een fraudeur of crimineel  te vervolgen in de EU, omdat het veel coördinatie vergt tussen verschillende landen, agentschappen en jurisdicties. Deze Europese openbare aanklager moet het Europese gevecht aangaan met corruptie en fraude. 

Dit was geen gemakkelijke overwinning: verschillende lidstaten zijn tegen het idee gekant van een onafhankelijke actor op Europees niveau die de capaciteit heeft om misdaden waar Europees geld mee gemoeid is te onderzoeken. Dus is dit kantoor opgericht door 20 lidstaten, terwijl er 8 zijn die geopteerd hebben om er voorlopig niet aan mee te werken: het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Denemarken, Zweden, polen, Nederland, Hongarije en Malta.

Hoe dan ook zal dit baanbrekende initiatief ervoor zorgen dat een onderzoek naar criminele feiten die te maken hebben met misbruik van Europees geld, veel grondiger kan gevoerd worden. Dergelijke feiten zoals corruptie in grensoverschrijdende bouwprojecten of BTW-fraude lopen al snel op tot €50 miljard per jaar. Onderzoeken zullen gevoerd worden in nauwe samenwerking met de openbare aanklagers in de lidstaten en het zal ons helpen om miljarden aan belastinggeld te recupereren.

Al met al gaat het om verschrikkelijke veel geld, om bedragen met zeer veel nullen, allemaal geld dat uit de nationale schatkisten verdwijnt of er nooit in belandt, waardoor regeringen onvoldoende budget zeggen te hebben voor onderwijs, voor gehandicapten, voor vluchtelingen, voor onderzoek en ontwikkeling in de wetenschap, voor de investeringen in duurzame energie, voor meer steun aan landbouwers die milieubewuzst produceren, voor openbaar vervoer, voor bejaardenzorg, voor speelvoorzieningen voor kinderen, voor kunst en cultuur, voor armoedebestrijding, voor ontwikkelingssamenwerking, voor klimaatbeleid,  en welja voor belastingvermindering voor KMO’s en kleine zelfstandigen, voor het opkuisen van historische milieuverontreiniging, en ja voor eigenlijk simpelweg een een betere wereld.