AA
Rapport van de Europese Rekenkamer over Kosova

De Europese Rekenkamer publiceerde eind 2012 haar 18de speciaal rapport onder de titel "De bijstand van de EU aan Kosova ter bevordering van de rechtsstaat".

De Europese Rekenkamer (ERK) is een EU-instelling die in 1977 is opgericht om de financiën van de EU te controleren. De EU-begroting is het uitgangspunt voor de controlewerkzaamheden van de Rekenkamer. De Europese Unie heeft een begroting van ongeveer 120 miljard euro, circa 1% van het bruto nationaal inkomen (BNI) van haar 27 lidstaten.

Als extern controleur van de EU draagt de Rekenkamer bij tot de verbetering van het financieel beheer van de EU en treedt zij op als onafhankelijke hoedster van de financiële belangen van de burgers van de Unie.

Steun aan Kosova voor wederopbouw

Zo heeft de EU heel wat steun verleend aan Kosova na de bevrijding in juni 1999 voor de wederopbouw van het land en in het bijzonder voor de heropbouw van de geteisterde woningen. In de periode 1999-2007 ontving Kosova 3,5 miljard euro van donoren, twee derden daarvan was afkomstig van de Europese Commissie en de EU-lidstaten. Kosova is de grootste ontvanger van financiële EU-bijstand per hoofd in de wereld geweest: van 2007 tot 2011 investeerde de EU 680 miljoen euro als steun voor de Kosovaarse rechtsstaat. Alleen in 2011 betekende dat meer dan 201 miljoen euro, wat neerkomt op 116 euro per hoofd in Kosova. Bij vergelijking met de 6 andere landen van de westelijke Balkan betekent het dat Kosova met 7,6% van de bevolking in de Balkan meer dan 33% van de EU-bijstand krijgt.

In het 18de speciaal verslag wordt ingegaan op de vraag of de EU-bijstand aan Kosova op het gebied van de rechtsstaat doeltreffend is. De Rekenkamer ging na of de bijstand tot de beoogde resultaten geleid heeft en wat de impact ervan was op de algemene vooruitgang van de rechtsstaat (politie, justitie, douane, corruptiebestrijding). Zij onderzocht ook het beheer van de bijstand. De controle omvatte een steekproef van 17 EU-interventies in Kosova. De Europese Rekenkamer heeft de EU-steun aan Kosova gecontroleerd op het gebied van de bevordering van de rechtsstaat en vastgesteld dat de bijstand niet voldoende doeltreffend is geweest.

Ondanks betekenisvolle EU-bijstand is de vooruitgang betreffende de verbetering van de rechtsstaat beperkt en het peil van de georganiseerde misdaad en de corruptie blijft hoog.

De ERK heeft de weerslag van de EU-bijstand geëvalueerd inzake de vooruitgang in de diverse sectoren van de rechtsstaat. Hierbij een overzicht van de waarnemingen.

EEN OVERZICHT VAN DE WAARNEMINGEN

* Kosovaarse Politie: de EU-tussenkomsten die door de Rekenkamer onderzocht werden toonden een matig resultaat, maar er blijven grotere uitdagingen, in 't bijzonder de strijd tegen de georganiseerde misdaad. De steun aan politie en rechterlijke macht heeft slechts een bescheiden succes gekend.

* Rechterlijke macht: de onderzochte EU-tussenkomsten toonden aan dat ze de
capaciteitsvorming bevorderden, maar het gerechtelijk systeem blijft toch lijden
aan fundamentele zwakke punten. De rechterlijke macht blijft lijden aan politieke bemoeiing, aan gebrek aan doeltreffendheid, transparantie en handhaving. Kosova's beperkte capaciteit om belangrijke getuigen te beschermen en de moeilijkheden om getuigen in het buitenland te huisvesten vormen aanzienlijke tekortkomingen.

* Douane van Kosova: de EU-tussenkomsten zijn aanzienlijk succesvol geweest
in de uitbouw van de douanecapaciteit in Kosova. Hoewel de EU hulp bood bij de capaciteitsopbouw, vooral op het vlak van douane, is de vooruitgang betreffende de verbetering van de rechtsstaat beperkt en het peil van de georganiseerde misdaad en de corruptie is hoog gebleven.

* Anticorruptie: de EU-tussenkomsten hebben beperkte resultaten geboekt in de
bestrijding van de corruptie, maar het blijft een grote zorg. De steun aan politie en rechterlijke macht heeft slechts een bescheiden succes gekend. De 3 organen voor corruptiebestrijding in Kosova hebben weinig bevoegdheden en overlappende verantwoordelijkheden. Het toezicht op openbare aanbestedingen is ook complex met meer dan 150 aanbestedende diensten. Hoewel dit alles het risico op corruptie verhoogt, heeft de EU dit niet aangepakt op politiek niveau.

* Noord-Kosova: er is bijna geen vooruitgang geweest in het tot stand brengen van de rechtsstaat in Noord-Kosova, waar een opstandige Servische minderheid - met de steun van de Servische politieke klasse van Belgrado - weigert zich in te passen in de Kosovaarse rechtsstaat. De EU-tussenkomsten zijn zeer beperkt geweest. Zo hebben de lidstaten van de EU onvoldoende en ongekwalificeerd personeel gedetacheerd naar EULEX, de grootste civiele crisisbeheersingsmissie ooit opgezet door de EU. Volgens oorspronkelijke afspraak zou deze missie een staf van 2.042 medewerkers krijgen. Uiteindelijk zijn het er in 2010 gemiddeld slechts 1.699 geworden en in 2011 gemiddeld 1.648. Op 31.12.2011 waren het er nog 1.389.

Twijfelachtige politieke wil, zwakke financiële capaciteit en beperkte invloed van de burgermaatschappij verzwakken de vooruitzichten voor volgehouden EU-tussenkomsten.


" De Kosovaarse autoriteiten verlenen onvoldoende voorrang aan de rechtsstaat " aldus het voor dit rapport verantwoordelijke lid van de Europese Rekenkamer, " en de EU-steun zou doeltreffender moeten zijn ."

Opmerkingen ter verbetering van de steun

Ondanks lopende verbeteringen blijft de nood aan een betekenisvolle omvang en een verbeterde doeltreffendheid van de EU-steun bestaan, mits inachtneming van een aantal opmerkingen.

- De doelstellingen waren voordien niet voldoende duidelijk bepaald en gecoördineerd.

- De coördinatie tussen de EU-instellingen en de Kosovaarse autoriteiten en de internationale gemeenschap is nog onvoldoende op bepaalde vlakken.

- De doeltreffendheid en de werking van EULEX heeft geleden onder de beperkte middelen.

- Ondanks de beperkte staf van de EU-organisatie in Kosova waren de IPA-projecten ( Instrument voor Pre-Toetredingssteun ) over het algemeen voldoende beheerd.

- De Europese Commissie en de EEAS (Europese Dienst voor Externe Acties) hebben geen afdoend gebruik gemaakt van de politieke dialoog en van de voorwaardelijkheid om de rechtsstaat te versterken. De mogelijkheid van visumliberalisering kan dienen als stimulans tot verbetering van de rechtsstaat in Kosova. De EU heeft hier echter 95 voorwaarden aan verbonden, wat het stimulerend effect ervan dreigt te ondermijnen. De ERK (Europese Rekenkamer) beveelt aan de EU-steun voor Kosova te koppelen aan concrete maatstaven, afgestemd op de doelstellingen betreffende interne veiligheid van de EU.

- In tegenstelling tot de rest van de westelijke Balkan, is het zo dat de stimulans van een mogelijke toetreding van Kosova tot de EU in het gedrang komt door het uitblijven van een gemeenschappelijk EU-standpunt over de erkenning van de Kosovaarse onafhankelijkheid. Van de 27 EU-lidstaten weigeren er 5 Kosova te erkennen: Cyprus, Griekenland, Roemenië, Slowakije en Spanje. De verklaring hiervoor is nogal wiedes: deze staten hebben binnen de eigen grenzen zelf af te rekenen met roerige anderstalige minderheden die zelfbestuur nastreven. Het spreekwoord "woorden wekken, voorbeelden strekken" boezemt deze staten blijkbaar de angst in dat het voorbeeld van het onafhankelijke Albanese Kosova de autonomisten in hun respectieve landen de impuls zou bezorgen om hun onafhankelijkheidsdroom te realiseren.

AANBEVELINGEN van de Rekenkamer aan Commissie, EEAS en Raad

1. De Raad en de Commissie moeten waarborgen dat de doelstellingen voor de rechtsstaat in Kosova gekoppeld zijn aan concrete criteria waardoor vooruitgang vastgesteld kan worden en die beschouwd kunnen worden als de interne veiligheidsobjectieven van de EU.

2. Om hun coördinatie te verbeteren moeten EEAS (Europese Buitenlandse Actiedienst) en Commissie de procedures voor programmering en bemiddeling van de Commissie herzien , zodat ze kunnen waarborgen dat ze ontvankelijk zijn voor de operationele noden van EULEX en een exitstrategie voor EULEX voorbereiden, wat zou meebrengen dat de Commissie de functies van capaciteitsopbouw van EULEX zou overnemen.

3. De EEAS moet samenwerken met de EU-Lidstaten om te verzekeren dat toekomstige missies van CSDP (Gemeenschappelijke Veiligheids- en Defensie- Politiek) werken met voltallige en gemachtigde stafleden en dat zij ontplooid worden voor de noodzakelijke tijdsperiode en de geëigende vakkundigheid bezitten om doeltreffend te zijn.

4. De Raad en de Commissie moeten waarborgen dat toekomstige missies van CSDP een wettelijke identiteit hebben.

5. EEAS en de Commissie moeten garanderen dat de toewijzing van de staf aan het EU-Bureau in Pristina om de bijstand aan de rechtsstaat te beheren de hoge voorrang weerspiegelt die door de EU op dit gebied gegeven is.

6. De Raad, de EEAS en de Commissie moeten verzekeren dat hun politieke gesprekken met Kosova zich in ’t bijzonder concentreren op het versterken van de rechtsstaat en dat ze aansluiten bij de drijfveren en bij de voorrangsvoorwaarden.

BESLUITEN

De beperkte doeltreffendheid van de EU-bijstand kan worden verklaard door de specifieke omstandigheden in Kosova, waaronder de moeilijke uitgangssituatie bij de onafhankelijkheid in 2008 voor het opbouwen van een rechtsstaat. Niettemin wees de controle uit dat op belangrijke terreinen een beter beheer door de EEAS (Europese Buitenlandse Actiedienst) en de EC (Europese Commissie) de EU-bijstand doeltreffender had kunnen maken.

Het tekortschieten van EULEX betreffende de bestrijding van de georganiseerde misdaad en de corruptie is betreurenswaardig. Het falen van EULEX betreffende de creatie van de rechtsstaat in Noord-Kosova is onvergeeflijk. Want daar gaat het om de achillespees van het onafhankelijke Kosova!

Bart STAES
EP-Lid / De Groenen

GroenDe enige partij die sociaal én milieuvriendelijk is.

www.groen.be

De Groenen/EVAGroenen en Europese Vrije Alliantie in het Europees Parlement.

www.greens-efa.eu

Samen ijveren voor een beter Europa en klimaat?