Dossier - Federale en Vlaamse regering willen EU-wetgeving fijn stof afzwakken

• 2006-06-09

België verdedigt in de vergaderingen van de Raad van milieuministers dat meer luchtvervuiling mag! Federaal milieuminister Bruno Tobback (SP.A) en Vlaams milieuminister Kris Peeters (CD&V) stellen voor dat de norm voor fijn stof – dat leidt tot gevaarlijke luchtvervuiling – 70 dagen per jaar mag worden overschreden. Nu mag dat 'maar' 35 dagen per jaar.

De Europese milieuministers proberen hierover een compromis te bereiken op 26 juni 2006. Het Belgische voorstel is ongehoord. Zware luchtvervuiling en met name fijn stof zorgt in België jaarlijks voor 13.000 vroegtijdige overlijdens. Het is dan ook ongehoord dat net onze 'milieu'-ministers het aantal dagen waarop luchtvervuiling mag, willen verdubbelen. Met een groen milieubeleid ten bate van de gezondheid van de mensen heeft dit niks maar dan ook niks te maken.

Samen met Groen! roep ik dan ook de federale milieuminister Bruno Tobback (SP.A) op het roer drastisch om te gooien en alsnog resoluut te kiezen voor de bescherming van de gezondheid van de mensen. Rudi Daems zal vanuit het Vlaams Parlement Vlaams milieuminister Kris Peeters (CD&V) vragen op te komen voor het leefmilieu en voor de gezondheid van alle Vlamingen. Peeters moet zijn ambities inzake fijn stof opvoeren. Rudi Daems wil alvast de garantie dat deze Vlaamse regering er bij de federale collega’s op aandringt de strijd tegen de luchtvervuiling – ook op Europees vlak – maximaal te voeren.

Groen! roept de Vlaamse parlementsleden op om op 15 juni 'Ja' te zeggen tegen een resolutie die bij hoogdringendheid wordt gestemd in het Vlaams parlement. In die resolutie vraagt Daems dringende noodmaatregelen tegen de luchtvervuiling in Vlaanderen.

***

Zowel het Europese Parlement als de Raad voor milieuministers onderhandelen momenteel over een nieuwe Europese richtlijn over luchtkwaliteit en schonere lucht. De Vlaamse en de Belgische regering pleiten officieel voor sterke wetgeving inzake schonere lucht. In november 2005 pakten ze nog uit met een actieplan; een plan dat niet echt een hoogvlieger kan worden genoemd. En als reactie op een bezoek van Groen!-burgemeester Willy Minnebo werd zelfs ingegaan bij pieken een maximumsnelheid van 80 km/uur op te leggen.

Achter de gesloten deuren van de werkgroepen van de Europese Raad voor milieuministers lobbyen ze echter de jongste maanden actief voor een verzwakking van de bestaande grenswaarden voor fijn stof! Nu mogen die dagwaarden maximaal 35 dagen per jaar worden overschreden. De Belgische en Vlaamse minister willen dat de luchtvervuiling 70 dagen per jaar kan! Bovendien willen ze de wetgeving over de nog kleinere en dus nog schadelijkere PM2,5-deeltjes helemaal uithollen. Daarmee wordt eens te meer aangetoond dat hier het economische belang belangrijker wordt geacht dan de gezondheid van de mensen.

In heel Europa wordt het aantal vroegtijdige sterftes door vervuiling door fijn stof berekend op 348.000. Voor België ligt dat cijfer op 12.880.

Uit de nota RP/PV (28/04/06) van de Permanente Vertegenwoordiging van België bij de Europese Unie blijkt zwart op wit dat de Belgische regering poogt, in overleg met de gewesten, de Europese voorstellen rond luchtvervuiling af te zwakken. België wil het aantal dagen waarop luchtvervuiling door fijne stofdeeltjes 'mag', verdubbelen. Als het van de ministers Tobback (SP.A) en Peeters (CD&V) afhangt, mag de lucht straks liefst 70 dagen per jaar meer fijn stof bevatten. Dat is het dubbele van wat nu toegelaten is door Europa!

De Belgische démarche heeft alles te maken met een voorstel van de Europese Commissie inzake luchtverontreiniging. Op 21 september 2005 maakte de Europese Commissie haar thematische strategie inzake luchtverontreiniging bekend. Het document beschrijft de noodzakelijke (nieuwe) maatregelen ten overstaande van luchtvervuiling. Meteen overhandigde de Commissie ook haar Voorstel voor een Richtlijn betreffende de luchtkwaliteit en schonere lucht voor Europa. Dat voorstel wil de bestaande wetgeving rond de luchtkwaliteit vereenvoudigen en minder omvangrijk maken.

1. DE TOESTAND IS ERNSTIG

Uit beide werkstukken blijkt dat de luchtvervuiling door vooral ozon en fijne stofdeeltjes enorm is. Zo verminderde het fijn stof in 2000 de gemiddelde statistische levensverwachting in de EU-25 naar schatting met ongeveer 9 maanden. Anders gezegd: in Europa zorgt luchtvervuiling door fijne stofdeeltjes voor zowat 3,6 miljoen verloren levensjaren. Dat zijn 348.000 voortijdige sterfgevallen per jaar.

Daarnaast sterven ook circa 21.400 mensen vroegtijdig door blootstelling aan ozon! Van nu tot 2020 zouden de emissies van zwevende deeltjes wel afnemen, maar toch zou de luchtvervuiling ons leven nog altijd met ongeveer 5,5 maand verkorten.

En: tot 2020 zou de luchtvervuiling door ozon en door fijn stof Europa jaarlijks 189 tot 609 miljard euro kosten!

2. EEN NIEUW VOORSTEL VAN EUROPESE RICHTLIJN

Het voorstel van de EU-commissie over de nieuwe luchtkwaliteitsrichtlijn verandert de grenswaarden voor fijn stof niet. Op jaarbasis mag de lucht niet meer dan 40 microgram/m3 PM10 (grotere stofdeeltjes met een diameter van 2,5 tot 10 microgram) bevatten én jaarlijks mag de lucht maximaal 35 dagen meer dan 50 microgram fijn stof per kubieke meter lucht bevatten.

Nieuw is de invoering van speciale maatregelen vanaf 2010 voor de hele fijne stofdeeltjes, de zogeheten PM2,5. Die fijne deeltjes (PM2,5) zijn nog schadelijker voor de gezondheid dan de grotere PM10.

Zo stelt de Commissie voor PM2,5 een concentratiebovengrens (die overeenkomt met een grenswaarde) van 25 microgram/m3 in te voeren die tegen 2010 moet worden bereikt. In combinatie hiermee wordt een niet-verbindende streefwaarde ingevoerd om in elke lidstaat de blootstelling aan PM2,5 van de bevolking tussen 2010 en 2020 met een vijfde te verminderen.

3. DE POLITIEKE STRIJD BRANDT LOS

Het Europees Parlement en de Raad van (milieu)ministers amenderen momenteel dit voorstel. De milieucommissie van het Europees Parlement bespreekt de tekst op 21 juni aanstaande. Het resultaat zou dan op 25 september in de plenaire vergadering te Straatsburg worden behandeld.

De ministers van leefmilieu werken aan een gemeenschappelijk standpunt. Het politieke akkoord hierover wordt verwacht op 26 juni.

4. STERKE DRUK OM DE BESTAANDE WETGEVING TE VERZWAKKEN

Zowel binnen het Europees Parlement als binnen de Raad zijn er krachten aan het werk die het voorstel van de Commissie willen afzwakken omwille van duidelijk economische belangen.

Binnen het EP zijn het vooral Duitse en Nederlandse EVP’ers en liberalen die terzake het voortouw nemen.

Zij stellen voor de daggrenswaarden van PM10 (nu 50 microgram/m3, maximaal 35 dagen/jaar) te schrappen en alleen nog te werken met een jaargemiddelde. Dit zou betekenen dat een belangrijk middel om mensen aan te zetten tot ander gedrag door het beleid uit handen wordt gegeven: als mensen gewaarschuwd worden dat hun gezondheid gevaar loopt, gaan ze er ook naar handelen.. (cfr. De reacties van het beleid op de overschrijdingen van de daggrenswaarden in bijvoorbeeld Zwijndrecht)
Zij willen dat grenswaarden niet gelden over het hele grondgebied maar alleen daar waar de bevolking wordt blootgesteld. Anders gezegd: ze willen de schrapping van grenswaarden voor plaatsen of industriële installaties die niet voor het publiek toegankelijk zijn. Dit is echt de kop in het zand steken. Fijn stof legt vele honderden kilometers af. Het heeft dus geen zin zones aan te duiden waar de lucht wel én waar niet vervuild mag worden.
Zij willen meer dan de voorgestelde 5 jaar om de grenswaarden te bereiken. Vijf jaar is al een behoorlijk lange periode. Die nu nog eens verlengen zal niet bijdragen tot een betere luchtkwaliteit.
En: zij willen dat de grenswaarde (zeg maar: de concentratiebovengrens van 25 microgram/m3 te bereiken tegen 201)) wordt geschrapt of hooguit vervangen door een streefwaarde. De door de Commissie voorgestelde concentratiebovengrens van 25 µg/m3 is echter al volledig ontoereikend om de menselijke gezondheid te beschermen. De WHO heeft in verscheidene rapporten beklemtoond dat voor deeltjes (zowel PM10 als PM2,5) al bij blootstelling aan veel lagere concentraties gezondheidsrisico's ontstaan en dat de onderzoekers er niet in geslaagd zijn een drempelwaarde voor PM te bepalen (een niveau waaronder geen schadelijke effecten worden verwacht).Eigenlijk moeten de amendementen gesteund worden die zich richten op een concentratiebovengrens van 10 µg/m3 zoals vermeld in de eerder dit jaar door de WHO gepubliceerde aanbevelingen (de zogeheten "Air Quality Guidelines"). De door de WHO aanbevolen niveaus zijn haalbaar gebleken in grote steden in industrielanden. Volgens de WHO zal het bereiken van dit niveau de risico's op schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid verminderen.

5. WAT GEBEURT ER ONDERTUSSEN IN DE RAAD?

De ministers van de verschillende EU-lidstaten werken binnen de Raad aan een compromis. Er wordt gemikt op een politiek akkoord op 26 juni. De berichten die ons hierover bereiken, doen niet veel goeds verhopen. Het lijkt erop dat ook binnen de Raad Milieu het economische belang zal primeren over het gezondheidsbelang en het streven naar een betere luchtkwaliteit.

6. WAT DOET BELGIË?

De informatieve nota RP/PV (28/04/06) van de Permanente Vertegenwoordiging van België [Zie verder BIJLAGE 1] bij de Europese Unie spreekt boekdelen. Die nota geeft het Belgische standpunt weer ten aanzien van de werkzaamheden omtrent de richtlijn luchtkwaliteit. Dit standpunt kwam er na overleg tussen de federale overheid en de gewesten. Ze weerspiegelt dus de strategie van de federale en de Vlaamse overheid ten aanzien van de werkzaamheden in de Raad van Ministers van Leefmilieu.

De houding van België binnen de Raad Milieu getuigt geenszins van een progressieve aanpak:

De Belgische en Vlaamse regering willen dat in de toekomst de Europese norm voor fijn stof 70 in plaats van 35 dagen per jaar mag worden overschreden.
De Belgische en Vlaamse regering willen dat de grenswaarden alleen gelden daar waar mensen leven.
De Belgische en Vlaamse regering willen een langere periode van mogelijk uitstel van toepassing van de grenswaarden dan de nu voorziene vijf jaar.
Voor de gevaarlijke kleine stofdeeltjes (PM2,5) willen de Belgische en Vlaamse regering de grenswaarde vervangen door een “streefwaarde”. Pas na vijf jaar willen de Belgische en Vlaamse regering een grenswaarde.

Een tweede nota die de houding van België ‘federale regering én Vlaamse regering) bespreekt is nog duidelijker [Zie verder BIJLAGE 2]. Uit het document “Bespreking Compromisvoorstel 9454/06” leren we dat België blij is met een mogelijk uitstel van 3 jaar (liever nog 5 jaar!) na de inwerkingtreding van de nieuwe richtlijn.

Met andere woorden: de regering-Verhofstadt en de regering-Leterme zijn blij met de ondermaatse regeling rond PM2,5; de meest schadelijke stofdeeltjes voor de gezondheid. Ook het feit dat de controle op de grenswaarden niet moet gebeuren op de plaatsen waar het publiek niet komt, draagt hun goedkeuring weg.

Bijzonder leerrijk is ook de vaststelling dat de federale en de Vlaamse regering ongelukkig zijn met het gegeven dat de grenswaarden voor de dagwaarden NIET afgeschaft (zullen) worden. Beide regeringen willen er ook nog voor ijveren “dat akkergronden langs autostrades waar boerderijen staan expliciet opgenomen worden als plaatsen waar de naleving van de grenswaarde NIET moet worden gecontroleerd”.

Kortom: de Belgische overheid (federaal en gewesten) stelt zich op het gebied van “schone lucht” nog conservatiever op dan zelfs de meest uitgesproken woordvoerders van de industriële belangen in het Europees Parlement. Terwijl ministers Tobback en Peeters in eigen land – op 16 november 2005 – groots uitpakken met een “Actieplan tegen fijn stof”, lobbyen ze op Europees niveau om het probleem van de luchtvervuiling door fijne stofdeeltjes te minimaliseren.

Of nog: de ministers Tobback en Peeters hebben dé oplossing ontdekt om de heisa en de acties van de groenen en de milieubeweging telkens de Europese norm voor fijn stof overschreden wordt te counteren: ze verlengen de limiet van dagoverschrijdingen van 35 dagen naar 70 dagen.”

Dat heet “tijd kopen”. Maar het heeft niks te maken met het doel te komen tot betere luchtkwaliteit.

7. LUISTER NAAR MIJN WOORDEN MAAR KIJK NIET NAAR MIJN DADEN!

De houding van de ministers Tobback en Peeters in dit dossier is puur op korte termijn gericht en totaal onaanvaardbaar.

De voorstellen van de Europese Commissie waren al weinig ambitieus. Ze betekenen een verzwakking van de bestaande wetgeving en ze liggen ver onder het niveau van de aanbevelingen van de WereldGezondheidsorganisatie. Toch wordt het Commissievoorstel met de actieve steun van een eensgezind Belgisch front (federale overheid én gewesten) nog verder afgezwakt. Meer nog: België stelt als enig EU-lid voor niet langer na 35 dagen maar pas na 70 dagen op te treden tegen de uitstoot van PM10.

Tegen de uiterst toxische kleinste stofdeeltjes (PM2,5) willen ministers Tobback en Peeters niet eens bindende grenswaarden vastleggen. Zij willen enkel niet-bindende streefwaarden tegen 2010 en pas een grenswaarde van 25 microgram/m3 tegen 2015. Kortzichtig!

Dat een strengere aanpak haalbaar is, bewijzen de VS die al in 1997 een jaarlijkse grenswaarde van 15 µg/m3 voor PM2,5 uitvaardigden! Die limiet moet uiterlijk tegen 2010 gehaald worden. En een staat als Californië gaat nog verder. Daar geldt sinds 2003 een grenswaarde van 12 µg/m3 sinds 2003.

De ministers Tobback en Peeters mogen dan al van tijd tot tijd met voorstellen uitpakken. Het blijkt niets meer dan window-dressing. Een goede beurt maken. Ideetjes lanceren. Met een heus en groen milieubeleid ten bate van de gezondheid van de mensen en het vrijwaren van de toekomst heeft dit echter allemaal niks maar dan ook NIKS te maken.

Groen! roept de federale en Vlaamse regering op ook in daden werk te maken van het terugdringen van de luchtvervuiling boven onze regio. In eigen land met mediatieke “Actieplannen” uitpakken en intussen de maatregelen tegen luchtvervuiling op Europees niveau onderuit halen, is ontoelaatbaar.

Groen! roept het Vlaams parlement op de resolutie betreffende noodmaatregelen ter bestrijding van de luchtvervuiling in Vlaanderen, in het bijzonder door fijn stof en ozon goed te keuren.

Groen! roept de Belgische europarlementairen op resoluut te kiezen voor de bescherming van de gezondheid van de EU-burgers en elke afzwakking van de Commissie-voorstellen naar de parlementaire prullenbak te verwijzen.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

BIJLAGE 1

BE positions at the WPE of the Council concerning the COM proposal for a new Directive on ambient air quality and cleaner air for Europe (2005/0183(COD))

1/ Intro

The proposal integrates the already existing Framework Directive and the 1st, 2nd and 3rd Daughter Directives on ambient air quality. It proposes new regulation for PM2,5 fine particles in ambient air.

In the existing Directives legally binding Limit Values (grenswaarden, valeurs limites) are used together with non-binding Target Values for ozone (streefwaarden, valuers cibles)

The new regulation for PM2,5 proposes a "Concentration Cap " which is de facto a limit value and an exposure index target which is defined as a target value.

2/ BE position on crucial items

** PM10

Existing limit values are too strong and incoherent: the annual mean limit of 40 µg/m³ is OK and mostly respected in BE but the daily limit of 50 µg/m³ not to be exceeded more than 35 times a year is widely violated and in fact not coherent with the annual limit. Best would be to increase the number of allowed exceedance to 70 per year and not to lower the annual limit to 32 µg/m³ which will be violated as well.

** PM2,5

BE recognizes the strong adverse health impact of the fine particle air pollution and welcomes the regulation of it throughout Europe

** Concentration Cap and the Exposure Index reduction target for PM2,5

A legally binding Concentration Cap should be replaced by a 2 stage appraoch introducing first a target value which could during the review after 5 years be replaced by a limit value.

The exposure reduction target should be no higher than 20% for 2020 compared to the value in 2010

** Assessment of compliance with limit values

Limit Values are to be respected only where people are living. At least the checking of the compliance with the limit values should only be done at locations where measurements can be performed according to the siting criteria in Annex III. The non-assessment of compliance should also be extende to the whole of the "enclosed industrial site area" and not only to the "factoy facade"

** Postponement of the deadline for attaining the Limit Values

Postponement period should be longer than 5 years certainly for PM10 dailt limit value

** Contribution from natural sources

BE wants to support the COM by allowing the substarction of the contribution of natural sources to PM10 concentrations only when this contribution provoques an exceedance of a limit value. Substraction of the natural source contribution from all measured data (not only from exceedances) is underestimating the impact of the advese healt impact.

** Obligation for reporting on ozone during summer months

The Art 10(1) 10(2) and 10(3) of the 2002/3/EC (ozone) directive should either be repealed eithet remain in force as a package. COM tries to escape from its obligation in 10(3) to report on the summer ozone situation in Europe, whereas the MS are still obliged by art 10(2) to submit the monthly data for that report.

** Measuring ozone precursors

The list of ozone precursor substances in Annex X B. should be indicative and not mandatory. Mandatory measurements of all these substances are very expensive and not always contributing to analyse the trend or to better understand the ozone formation process.

BIJLAGE 2

Bespreking van Compromis voorstel 9454/06 (van 19 mei 2006 toegevoegd in attach st09454.en06.doc) op de WPE van 30 mei 2006

Analyse van compromis

Het compromis voldoet in grote mate aan de Belgische verwachtingen op volgende punten :

aan de hele wetgeving voor ozon is niets veranderd; zo blijft de lijst van te meten ozonprecursoren een "recommended" lijst en is de meting van alle opgesomde substanties niet verplicht
voor PM10 is er een uitstel mogelijk van 3 (België vraagt 5) jaar na het in werking treden van de nieuwe richtlijn;
voor PM2,5 wordt een 2 fase aanpak ingevoerd: eerst een Target value van 25 µg/m³ te behalen in 2010 en een bindende Limit value van 25 µg/m³ vanaf 1 jan 2015; de Exposure reduction Target is een target value gebleven die een reductie van max 20% voorstelt tussen 2010 en 2020; het begrip "concentration cap" is volledig verlaten en komt niet meer in de tekst voor;
uitstel -onder condities- voor het bereiken van Limit Values werd bekomen voor PM10 (tot 3 jaar na inwerking treden van nieuwe richtlijn), voor NO2 (tot 2015) voor benzeen (tot 2015) en ook gevraagd voor PM2,5 (tot 2020);
controle op de naleving van de limit values moet niet gebeuren op plaatsen waar het publiek niet komt en waar geen huizen staan en op de straten, en moet voldoen aan de criteria die opgelegd zijn aan vaste meetstations;
het minimum aantal meetplaatsen voor PM2,5 wordt samen met het aantal meetplaasten voor PM10 bekeken;
het invoeren van regels voor het berekenen van samengestelde grootheden en andere statistische parameters ook voor andere polluenten dan voor ozon;
transmission of information and reporting to the Commission zal grondig veranderen en wordt voorbereid in de Comitologie werkgroep DEG; toch zijn enkele klassieke en reeds bestaande verplichtingen opgenomen in de Richtlijn zelf;
de review van de Richtlijn in 2013 zal de verplichtingen voor PM2,5 en indien wenselijk ook voor andere polluenten herzien; voor PM2,5 wordt mogelijks een bindende limit value vastgelegd voor de verlaging van de blootstellingsindex, die nu een target value is; verder kan een nieuwe (of bijkomende) referentie methode voor PM10 en PM2,5 voorgesteld worden;

Er werd geen of onvoldoende voldoening gegeven aan volgende Belgische verwachtingen

afschaffen van de limit value voor de dagwaarden van PM10;
het opnemen van de voorwaarde dat EU-communautaire maatregelen moeten ingevoerd worden en effect hebben vooraleer bindende limit values voor PM kunnen worden opgelegd
invoeren van een referentiemethode voor automatische meetmethoden voor PM10 en PM2,5 (er is wel uitzicht gegroeid dat dit na de review in 2013 wel mogelijk wordt)
toekennen van nog langere perioden van uitstel voor het halen van de LV van PM10 en PM2,5
het expliciet opnemen van akkergronden langs autosnelwegen waar boerderijgebouwen op staan als plaatsen waar de naleving van de limit values niet moet worden gecontroleerd